logo l

Inna historia Żydów z Wielkopolski

Krzysztof A. Makowski

W tym znakomitym tekście prof. Krzysztof A. Makowski opisuje historię wielkopolskich Żydów koncentrując się na XIX i XX wieku i przedstawia czynniki, które wskutek rozbiorów - konkretnie po 1815 roku - doprowadziły do rozejścia się dróg rozwojowych ludności żydowskiej w pruskiej i rosyjskiej części regionu.


Tekst Związki Żydów z Wielkopolską mają bardzo dawną metrykę ukazał się jako wstęp do książki Dwa życia jak dwa psalmy. Historia mówiona Leona i Toshy Jedwab opowiedziana Evie Urbach - ale opisane w nich losy pochodzących z Poznania i Zagórowa małżonków Jedwabiów posłużyły jego autorowi jedynie jako ilustracja wspomnianych wyżej procesów.

Historia Żydów z Zagórowa - miasta leżącego koło Słupcy, czyli w tej części Wielkopolski, która wskutek zaborów trafiła pod panowanie carskie - potoczyła się zupełnie inaczej niż ich wielkopolskich pobratymców z Prus. Krzysztof A. Makowski opisuje ową specyfikę losu Żydów z Poznańskiego - ich akulturację w XIX wieku do społeczeństwa niemieckiego, co nie dokonało się w zaborach rosyjskim i austriackim. To z kolei sprawiło, że po powstaniu państwa polskiego w 1918 roku, w Wielkopolsce pozostało już niewielu Żydów (w odróżnieniu od pozostałych dwóch byłych zaborów, gdzie społeczności żydowskie rozrosły się i wykształciły własną, prężną i bogatą kulturę oraz silne społeczności). Ich odpływ stąd do zachodnich Niemiec, ale także poza ich granice, głównie do USA, trwał nieprzerwanie od II poł. XIX wieku, a przegrana przez Niemcy I wojna światowa była tego procesu przedostatnim gwałtownym akordem.

Straż Żydowska

Żydzi strażacy z Zagórowa, przed 1939

Upubliczniamy artykuł prof. Krzysztofa Makowskiego w całości - w postaci pdf-a fragmentu książki Dwa życia...

Leon Jedwab był mieszkającym po wojnie w Australii Żydem z Zagorówa, jego żona Tosha - Teofila Płocka - pochodzi z Poznania, ale jej matka również była zagórowianką. Fragment tej książki również prezentujemy na Chaim/Życie - w części Kultura i Historia - Zagórów.

Dwa życia jak dwa psalmy. Historia mówiona Leona i Toshy Jedwab opowiedziana Evie Urbach. Koncepcja książki i przedmowa Mirosław Słowiński. Redakcja, wstęp i przypisy Krzysztof A. Makowski. Kronika Wielkopolski, Poznań 2012.

 

Dziękuję prof. Krzysztofowi A. Makowskiemu oraz Wydawnictwu Kroniki Wielkopolski - WBPiCAK za zgodę na zaprezentowanie tekstu na portalu Chaim/Życie. Książka jest jeszcze do kupienia w siedzibie Wydawnictwa.

Żydzi w Zagórowie, okres międzywojenny. Fotografie ze zbiorów Leona Jedwabia.

Projekt
CHAIM/ŻYCIE

Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań


Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka

CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:

* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.

* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.

* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.

Kontakt

  • Andrzej Niziołek

  • Hana Lasman

  • Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.

© 2020 Fundacja Tu Żyli Żydzi. Strony Trojka Design.