logo l

Dąbie nad Nerem

Dąbie leży 145 km na wschód od Poznania w pobliżu trasy na Łódź. Pierwsza informacja o osadzie pochodzi z 1232 roku - jest wówczas własnością klasztoru w Strzelnie. Od XV wieku jest to niewielkie miasto królewskie - w II połowie XVIII wieku liczy zaledwie 300 mieszkańców. Leży na historycznej ziemi łęczyckiej.

Żydzi osiedlali się tutaj od 1792 roku - duży ich napływ ma miejsce dopiero w I połowie XIX wieku, kiedy w mieście rozwija przemysł włókienniczy i staje się ono silnym ośrodkiem rzemieślniczym. W 1808 roku na 787 mieszkańców w miasteczku żyje 90 Żydów, a już w 1827 na 1881 mieszkańców jest ich 298. Pod koniec tego stulecie jedną trzecią spośród 3100 jego mieszkańców stanowią już Żydzi.

Od początku XX wieku społeczność żydowska w Dąbiu modli się w synagodze czy w chasydzkich domach modlitwy, studiuje w bet midraszu. W XIX wieku żydowscy robotnicy zakładają w mieście związek zawodowy, a lokalne stowarzyszenie kupców spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową. W miasteczku funkcjonują też żydowskie organizacje charytatywne, a jeszcze przed I wojną światową zaczynają działać organizacje syjonistyczne.

Życie żydowskie w Dąbiu intensywnie rozwija się aż do wybuchu II wojny światowej - powstają w nim w nim m.in. ortodoksyjna szkoła dla dziewcząt Bejt Jaakow, biblioteka, działa amatorskie kółko dramatyczne, zbierają się członkowie licznych partii politycznych, m.in. Syjonistów Ogólnych, syjonistów ortodoksów Mizrachi, syjonistów-rewizjonistów, Agudy czy Bundu. Tuż przed wojną w Dąbiu mieszka ok. 1100 Żydów.

Po zajęciu we wrześniu 1939 roku miasta hitlerowcy dewastują synagogę, ale budynek przetrwa wojnę. Inaczej niż cmentarz, z którego nie zachowały się żadne nagrobki, Latem 1940 roku w Dąbiu powstaje getto, początkowo otwarte, w którym Niemcy gromadzą ponad 900 Żydów, także z innych miejscowości. Cześć jego mieszkańców trafia do obozów pracy w okolicach Poznania.

Likwidacja getta następuje w dniach 14–17 grudnia 1941 roku. Żydzi zostają zamknięci w kościele, ale ponieważ wielu z nich ukrywa się i nie przychodzi na przymusową zbiórkę, Niemcy wypuszczają tę grupę. Ponownie zwołują Żydów 17 grudnia 1941 roku - tym razem stawiają się prawie wszyscy. Niemcy wywożą ich do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem.

W Dąbiu znajduje się obecnie pomnik upamiętniający miejscowych Żydów z napisem: „Pamięci Rabina Jakuba Auerbacha syna Abrama oraz około 1000 Żydów - mieszkańców miasta Dąbia zamordowanych przez Niemców w Chełmnie n. Nerem” / „Ich wina, że byli Żydami”.

W Dąbiu nad Nerem mieszka dziś 2000 ludzi.

Opracował AN na postawie informacji z Wikipedii i Wirtualnego Sztetla.


Projekt
CHAIM/ŻYCIE

Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań


Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka

CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:

* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.

* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.

* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.

Kontakt

  • Andrzej Niziołek

  • Hana Lasman

  • Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.

© 2020 Fundacja Tu Żyli Żydzi. Strony Trojka Design.