logo l

Dobra

Osada Dobra otrzymała prawa miejskie przed 1392 rokiem i była miastem do 1870 roku, a obecnie jest nim znowu od roku 1919. Nigdy nie było to duże miasto, najwięcej mieszkańców w swojej historii, bo 3900, liczyło pod koniec XIX wieku. Parę razy Dobrą pustoszyły pożary i zarazy, te drugie zwłaszcza w I połowie XVII wieku i na początku XVIII wieku. W historii miasta za naznaczniejsze wydarzenie uważana jest bitwa z 23 stycznia 1770 roku między konfederatami barskimi a oddziałami rosyjskimi, która rozegrała się na przedpolu miasta. Zwyciężyli ją ci drudzy.

Żydzi po raz pierwszy wzmiankowani są w Dobrej w 1521 roku. W 1793 roku mieszkało ich w miasteczku już 481 Żydów, trudnili się oni handlem, rękodzielnictwem i karczmarstwem. Była to wtedy jedna z większych gmin żydowskich w okolicy, dlatego podlegały jej inne okoliczne miejscowości, nawet większy Turek.

Po krótkim okresie przynależności po II rozbiorze Polski do Prus, w 1815 roku Dobra znalazła się w Królestwie Polskim wchodzącym w skład Imperium Rosyjskiego. Jak wszędzie w XIX wieku, także tu silnie zaczęła się rozwijać gospodarka. Żydzi z Dobrej zajmowali się produkcją materiałów oraz oleju, rymarstwem i młynarstwem. W latach 90. tamtego wielu stanowili już połowę mieszkańców miasta. Po I wojnie światowej i wywołanym nią kryzysie gospodarczym, ich odsetek spadł w latach 20. do niespełna 40 procent.

Pod względem wystąpień antysemickich Dobra nie była w II RP wyjątkiem – w 1937 roku doszło tu do zamieszek, podczas których zdemolowano należące do Żydów sklepy. Dość skuteczny był bojkot żydowskiego handlu, wskutek którego wielu Żydów musiało korzystać ze wsparcia gminnego funduszu charytatywnego Gemilut Chesed.

W momencie wybuchu II wojny światowej w Dobrej mieszkało około 1000 Żydów. W 1940 roku Niemcy utworzyli w mieście getto, ale jego mieszkańcy dość szybko zostali przeniesieni na teren getta wiejskiego w Czachulcu. Stamtąd – pod koniec 1941 r. oraz w lipcu 1942 r. – większość została wywieziona do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem.

Nie zachował się żaden z dwóch cmentarzy żydowskich w mieście – na starym, położonym obok nieistniejącej synagogi, znajdowało się po wojnie targowisko. Po 2000 roku z inicjatywy dr Leona Weintrauba, potomka rodziny Bajrach z Dobrej, zostało ono zlikwidowane, a na jego miejscu w 2008 roku urządzono lapidarium.

Miasto leży na Wysoczyźnie Tureckiej, w odległości 14 km na południowy wschód od Turku. Liczy nieco ponad 1350 mieszkańców.

Opracował AN na podstawie informacji z Wirtualnego Sztetla i Wikipedii


Projekt
CHAIM/ŻYCIE

Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań


Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka

CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:

* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.

* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.

* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.

Kontakt

  • Andrzej Niziołek

  • Hana Lasman

  • Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.

© 2020 Fundacja Tu Żyli Żydzi. Strony Trojka Design.