Żydowscy aptekarze przybyli do Leszna bardzo późno, bo w drugiej połowie XIX stulecia. Ich obecność związana była z działalnością „Apteki pod Złotym Lwem”, „Apteki pod Łabędziem” i „Apteki pod Orłem”. Najczęściej trwała kilka miesięcy, rzadziej kilka lat. Żaden z żydowskich farmaceutów nie związał się z Lesznem na stałe.

Pierwszym aptekarzem, którego wymieniają źródła, był pochodzący z Sokołowa Leo Mondlicht (ur. 1852). Do Leszna przyjechał 14 kwietnia 1880 roku z Insterburga (obecnie Czerniachowsk w obwodzie kaliningradzkim), a wyjechał w czerwcu tego samego roku. Mieszkał przy dawnej Schloßstrasse 705/6 (ul. Wolności). W maju 1884 roku przybył Nathan Simenauer z Bytomia (ur. 25 lipca 1855). Jednak i on po miesięcznym pobycie opuścił miasto i udał się do Wrocławia. Mieszkał przy Kostenerstrasse 709 (ul. G. Narutowicza). Pod tym samym adresem zameldowany był pomocnik aptekarski Georg Birnbaum z Królewca (ur. 8 kwietnia 1861), który w Lesznie pojawił się w kwietniu, a we wrześniu 1884 roku wyjechał do Braunschweigu. W tym samym roku odnotowano obecność jeszcze dwóch pomocników aptekarskich, Abrahama Freunda z kolonii Erdmannswille (ur. 3 czerwca 1862), który do Leszna przyjechał w kwietniu 1884 z Chorzowa i wyjechał tamże w październiku 1885 roku oraz Ludwika Krohna z Gorzowa Śląskiego (ur. 9 lipca 1860), zameldowanego od października 1884 do czerwca 1885 roku. Freund mieszkał przy Rynku pod numerem 16, natomiast Krohn przy dawnej Kostenerstraße 2 („Apteka pod Orłem”).

W 1886 roku w aptece Franza Frieglassa praktykował kolejny pomocnik, Hans Stein z Królewca (ur. 1865). Przyjechał 2 października z Siemianowic Śląskich, wyjechał do Kłajpedy (dawniej Memel) 28 czerwca 1887 roku. Mieszkał przy Rynku pod numerem 16, w budynku mieszczącym „Aptekę pod Łabędziem”. W 1892 roku ten sam adres stał się punktem etapowym dla pomocnika aptekarskiego Oskara Krebsa z Gliwic (ur. 4 września 1869), który do Leszna przybył z rodzinnego miasta na początku października tegoż roku. Wyjechał, już jako wykwalifikowany aptekarz, do Monachium 1 października 1893 roku.

Na przełomie lat 80. i 90. XIX wieku kilkakrotnie przyjeżdżał do Leszna aptekarz Gerhard Jacubowski z Nowego Jorku (ur. 9 listopada 1866), syn kupca Jakuba Jacubowskiego z Piasków Wielkopolskich i Rosalii z domu Auerbach. Pierwszy zapis pochodzi z 2 lipca 1888 roku i potwierdza jego zameldowanie przy dawnej Kaiser Friedrichstraße pod numerem 2 (G. Narutowicza 2). Po kilkumiesięcznym pobycie, 1 kwietnia 1889 roku, wyjechał do Nowogrodźca na Dolnym Śląsku. Powrócił 24 listopada 1891 roku z Berlina i zamieszkał przy ówczesnej Comeniusstrasse 9 (ul. B. Chrobrego). Podano, że był wówczas aptekarzem wojskowym. Wyjechał 2 stycznia 1892 roku do Poznania. Ponownie pojawił się w Lesznie 2 października 1893 roku. Przybył z Friedrichsbergu. Zamieszkał przy Schloßstrasse 2 (ul. Wolności), w „Aptece pod Złotym Lwem”. Wyjechał do Berlina 1 kwietnia 1894 roku.

W 1893 roku, dokładnie 1 sierpnia, przyjechał z Berlina aptekarz Isidor Jacobsohn pochodzący z Szubina (ur. 30 maja 1859). Nabył on „Aptekę pod Orłem” i zamieszkał przy dawnej Kostenerstraße 2 (ul. G. Narutowicza 1). W październiku sprowadziła się do Leszna jego żona, Doris z domu Bärwald z Nakła (ur. 6 sierpnia 1869). Bardzo prawdopodobne, że właśnie w tym miesiącu wzięli ślub. Mógłby o tym świadczyć fakt, że ich dzieci urodziły się w już Lesznie, Bertha Frieda 23 lipca 1894, a Hans 16 stycznia 1898 roku. Jacobsohnowie opuścili miasto 11 stycznia 1901 roku. W księgach meldunkowych nie podano nazwy miejscowości, do której wyjechali.

W latach 90. XIX wieku leszczyńskie apteki stały się miejscem pracy i nauki dla jeszcze kilku żydowskich aptekarzy i pomocników aptekarskich ze Śląska i z Wielkopolski. W marcu 1894 roku przy Kostenerstraßee 2 zamieszkał Eugen Wolff z Rudy Śląskiej (ur. 2 marca 1864). Przyjechał z Berlina i wszedł w spółkę z Isidorem Jacobsohnem. „Aptekę pod Orłem” prowadził do grudnia 1901 roku, kiedy powrócił do Berlina. W kwietniu 1894 roku przy ówczesnej Schloßstrasse 2 zameldowano ucznia aptekarskiego Manfreda Żernika z Chorzowa (ur. 14 sierpnia 1871). Przyjechał z Bytomia, a we wrześniu wyprowadził się do Bremy.

Trochę więcej informacji udało się zebrać na temat kolejnego z pomocników aptekarskich, Salo Davida z Bojanowa (ur. 25 lutego 1874). Był synem kupca Cesara Davida i jego żony Charlotty z domu Rawitscher. W latach 1887-1889 uczęszczał do leszczyńskiego gimnazjum im. Komeńskiego. Maturę uzyskał najprawdopodobniej w jednym z gimnazjów we Wrocławiu. Do Leszna powrócił w styczniu 1897 roku jako czeladnik aptekarski (niem. Apothekergeselle). Przybył z Bärwalde nad Menem. Mieszkał przy Rynku pod numerem 16 („Apteka pod Łabędziem”). Po półrocznej praktyce, 1 lipca tego roku, wyjechał do Piekar Śląskich. W 1903 roku mieszkał w Wąbrzeźnie (dawniej Briesen) w Prusach Wschodnich, gdzie prowadził własną aptekę. 27 sierpnia 1903 roku poślubił w Gostyniu Rosę Goldschmidt, córkę tamtejszego kupca Nathana Goldschmidta i Karoliny z domu Glass.

W lipcu 1898 roku z Erlangen w Prusach przyjechał aptekarz Siegfried Ohnstein rodem z Pleszewa (ur. 2 lipca 1872). Podobnie jak Salo David zamieszkał przy Rynku 16. Po niespełna dwóch miesiącach, 1 października 1898 roku, wyjechał do Würzburga.

11 stycznia 1900 roku nowym właścicielem „Apteki pod Orłem” został pochodzący z Poznania Max Rheinstein (ur. 6 maja 1871). Mieszkał przy Kostenerstraße 2. Leszno opuścił 5 listopada 1902 roku. W kwietniu 1900 roku pracę w „Aptece pod Łabędziem” podjął farmaceuta Max Neustadt z Kargowej (ur. 9 czerwca 1883). Przyjechał z Poznania. Mieszkał przy Rynku 16. Do rodzinnego miasta wyjechał 25 września 1900 roku.

Rok 1902 zaznaczył się licznymi zmianami w obsadzie „Apteki pod Orłem”. W styczniu podjął w niej pracę farmaceuta Hugo Kunz z Książa Wielkopolskiego (ur. 23 października 1875). Przyjechał z Wrocławia, jednak po kilku miesiącach, w związku z powołaniem do wojska, został 20 sierpnia zmuszony do wyjazdu do Poznania. W lipcu przy Kostenerstrasse 2 osiadł aptekarz Alfred Kallmann z Gostynia (ur. 20 grudnia 1880), syn tamtejszego nauczyciela Hermanna Kallmanna. Przyjechał z Wrocławia, a 2 kwietnia 1903 roku wyjechał do Crenthen. Z kolei w październiku 1902 roku aptekę od Maxa Rheinsteina nabył Moritz Schlochoff z Lublińca (ur. 19 lutego 1872). Przyjechał z Wrocławia wraz z żoną, Olgą z domu Streit. W Lesznie przyszło na świat dwoje ich dzieci. Syn Wolfgang Fritz, ur. 1 lutego 1904 roku i córka Edith, ur. 30 listopada 1905 roku. Brak źródeł archiwalnych nie pozwolił na ustalenie daty wyjazdu rodziny Schlochoff z Leszna.

Z „Księgi Adresowej Miasta Leszna” z 1905 roku („Adresbuch der Stadt Lissa für das Jahr 1905/06”), dowiadujemy się o fakcie zamieszkiwania aptekarza Martina Manheima (ur. 8 lutego 1874). Był on synem leszczyńskiego kupca Salomona Manheima i Teresy z domu Auerbach. W księgach meldunkowych wzmiankuje się jego wyjazdy do Berlina w 1890 i do Monachium w 1896 roku. Zapewne na naukę zawodu. Żonaty był z Elsą z domu Schindler. Mieli jedną córkę, Hildę, urodzoną w Lesznie 9 listopada 1910 roku. Manheim był właścicielem Apteki pod Złotym Lwem. Potwierdza to między innymi zapis w księdze adresowej niemieckich przedsiębiorstw (Adreßbuch deutscher Geschäftsinhaber, Handwerker und Gewerbetreibender in Lissa) z 1913 roku. Mieszkał przy dawnej Schloßstraße 2 (ul. Wolności).

Z Leszna pochodził również ostatni z żydowskich aptekarzy działających w tym mieście, Elias Wolff (ur. 2 listopada 1878), syn kupca Louisa Wolffa i Emmy z domu Tischler. W latach 90. XIX wieku uczęszczał do Gimnazjum im. Komeńskiego, a następnie do Królewskiego Gimnazjum we Wschowie. Zawodu uczył się w między innymi w Berlinie. Ożenił się z Elsą z domu Otto. Nie wiadomo czy prowadził własną aptekę, czy był zatrudniony w jednej z leszczyńskich placówek farmaceutycznych. Zmarł 21 grudnia 1914 roku w Lesznie. Mieszkał przy dawnej Reisenerstrasse 30 (ul. Leszczyńskich). Jego żona po zakończeniu I wojny światowej wyjechała do Niemiec.

Artykuł napisany do planowanej książki o leszczyńskich Żydach pt. „Święta gmina Leszno”. Dziękuję autorowi za jego udostępnienie portalowi Chaim/Życie.