W książce Stanisława Karwowskiego Lwówek i jego dziedzice zawarty jest tekst przywileju, jaki Żydom mieszkającym we Lwówku nadał jego dziedzic Adam Kazimierz z Werbna Pawłowski. Stało się to w 1725 roku. Przywilej spowodował, że we Lwówku zaczęło osiedlać się dużo zajmujących sią handlem Żydów, a to z kolei spowodowało rozwój gospodarczy miasta i korzyści z tego płynące dla jego właściciela.
Oto pełen tekst owego przywileju osadniczego:
Dnia 20 czerwca 1725 r. dał Adam Kazimierz z Werbna Pawłowski, kasztelan biechowski, żydom lwóweckim przywilej tej treści:
2) Wolno im handlować żelazem, suknem, powrozami, skórami, galonami, potrzebami jedwabnymi, malzanami, kitejkami, wszelkimi materiami i wełną, byle kościelnych rzeczy nie kupowali ani dworskich.
3) Wolno im na rzeź bić i sprzedawać w mieście woły, krowy, jałowice i skopy,
4) Wolno im obcym żydom, kupującym w majętnościach dziedzica, woły, krowy, cielęta, skopy i insze bydło zabierać; obcym żydom wolno tylko podczas jarmarków handlować.
5) Tylko w sprawach ważnych wolno przysięgać.
6) W końcu folwarku wydzieli im się miejsce na cmentarz.
7) Do straży miasta należeć będą i do składki na żołnierza, która wynosić ma na miesiąc 24 złp. Starsi są od tego wolni.
8) Każdy ma mieć sikawkę i cebry do wody pod winą 5 grzywien.
9) W sprawach chrześcijanina z żydem starsi według słuszności sądzić mają; apelacja do dziedzica dozwolona.
10) Gdyby żyd miał krzywdę od chrześcijanina, powinien skarżyć przed burmistrzem lub wójtem; apelacja do dziedzica dozwolona.
11) Według praw żydowskich w inszych miastach żydzi obcy powinni dawać od skór po groszy 3, lecz ich żydzi lwóweccy od nich kupować w mieście ani na przedmieściu ani na gruncie miejskim nie powinni, chyba za pozwoleniem cechu szewskiego i kuśnierskiego. Marlice i skóry po wsiach wolno im kupować.
12) Żydom rzemiosła krawieckiego i kuśnierskiego wolno wkupować się do cechu za złożeniem wosku funtów cztery i składki.
13) Solą ani śledziem ani sztokfiszem nie wolno im handlować w mieście pod winą 30 grzywien.
14) Bóżnica i domy żydowskie wolne są od czynszu zamkowego.
15) Rabina podług woli lwóweckich żydów przyjąć wolno.
16) Urząd żydów lwóweckich bez aprobacji zamkowej jest nieważny.
17) Muzyki na wesołach wolno im używać za zgodą proboszcza.
18) Żydzi obcy kantorowi farnego kościoła lwóweckiego kozubalca dawać nie mają, za to żydzi lwóweccy temuż kantorowi mają dawać rocznie 10 złp.
19) “Kirchhof” żydom lwóweckim wszerz aż do płotów dozwala się.
20) Żyda żadnego ani pańskich faktorów, do synagogi lwóweckiej należących, od podatków żydowskich nie uwalnia się, oprócz Jakóba Reiera, jako człowieka starego i zasłużonego.
21) Wolno przyjąć żyda obcego do społeczności żydów lwóweckich lub też nie.
22) Obcy żydzi od miasta Lwówka wszerz i dłuż w targu i kupnie żydom lwóweckim przeszkadzać nie powinni, jednakże obcym żydom z Polski, Śląska, margrabstwa itd., wolno wełnę zamkową i z folwarków, do zamku lwóweckiego należących, kupować, jako też woły, krowy, braki i każdą rzecz, należącą do zamku, także arendy trzymać i gorzałkę; tacy do synagogi żydowskiej składki płacić nie potrzebują.
23) Którzy by chcieli domy budować, dostaną drzewo od dziedzica.
24) Za zgodą i zapłatą żydzi lwóweccy do zamku mięso dawać będą, dla ptaków jednak do zamku od zabitego bydlęcia serca darmo dawać mają.
25) Skór z wołów krów, cieląt, skopów, marlic itd. zamek żydom lwóweckim dawać nie będzie, jako też z niedźwiedzi, wilków i lisów.
26) Skopów, braków z owiec i bydła rogatego żydzi lwówieccy z zamku brać nie będą.
27) Ani koni na przedaż zamek dawać im nie będzie ani od nich koni i wozów zabierać.
28) Soli i śledzi na swą potrzebę wolno im kupować, gdzie wola. \
29) Zamek ryb na przedaż dawać im nie będzie, wolno im jednak będzie kupić na swoją potrzebę, kiedy pańskie będą do sprzedania.
30) Wolni są od dawania do zamku cieląt łojic.
31) Nie wolno kupować po wsiach u kmieci, którzy by nie byli zamożni w bydle, od adwentu do niedzieli kwietnej pod winą 20 grzywien.
32) Żydom, którzy konie mają, wolno co poniedziałek przywieść drzewo leżące w borach do opału.
33) Choćby było w Lwówku żydów 100, 200 lub więcej, nie więcej dawać mają każdego roku do zamku jak 2000 złp.
Przywilej zaczerpnięty z: Stanisław Karwowski Lwówek i jego dziedzice, Poznań 1914, s. 16-19.
Dziękuję prof. Rafałowi Witkowskiemu z UAM za udostępnienie tego materiału.
Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka
CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:
* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.
* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.
* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.
Andrzej Niziołek
Hana Lasman
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.