logo l

Projekt Sonnabendowie

Projekt Sonnabendowie

Fundacja Tu żyli Żydzi pracuje nad nową książką o żydowskiej Wielkopolsce. Ma to być opowieść o Dawidzie Sonnabendzie, ostatnim kantorze poznańskiej gminy w latach 1921-1939 i jego rodzinie. O przeszłości i współczesności, Żydach niemieckich i polskich, samej Polsce i ludziach, którzy stąd wyjechali i osiedlili się na wszystkich pięciu kontynentach.

Dawid Sonnabend miał piękny głos – pamiętają ci, którzy słyszeli go śpiewającego w wielkiej poznańskiej synagodze. A człowiekiem musiał być skromnym, skoro zostały po nim dobre wspomnienia.

Kantor miał siedmioro dzieci, a każde z nich to osobna historia, pełna woli życia, bólu, nieuleczalnych ran i ciągle nie poddającego się życia. Albo białych plam do opowiedzenia po tych, których zabito.

Kantor miał też siedmioro rodzeństwa, które rozpierzchło się po świecie. I liczne kuzynostwo, których los był taki sam, jak jego rodziny. A ci z nich, którzy ocaleli, mieli swoje traumy i dzieci, które miały swoje losy i swoje dzieci, które mają stare zdjęcia i listy, a czasami i spisane historie. I kiedy dziś do nich krok po kroku docieramy, w Izraelu i Anglii, Australii i Meksyku, Stanach Zjednoczonych, Francji i RPA, mamy wrażenie, że trafiliśmy do konstelacji Sonnabendów. Świata najczęściej nadal bliskich, nieraz jednak nic o sobie nie wiedzących ludzi z jednej rodziny, którzy wyszli z Polski i rozpiechchli się po planecie.

Historia rodziny Dawida Sonnabenda to historia Polski, historia Poznania i Wielkopolski. Życia tu i tam, przed Zagładą i po niej, przy żywym udziale przeszłości – nawet jeśli mało się pamięta.

To kolejna książka Andrzeja Niziołka, który od lat pisze o wielkopolskich i polskich Żydach. Powstaje ona we współpracy z Haną Lasman, poznanianką z Izraela. Oboje oni stworzyli Fundację Tu żyli Żydzi, by realizować swoje projekty.

W 2021 i 2022 roku Fundacja otrzymała ze środków Urzędu Miasta Poznania oraz środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Welkopolskiego granty z obszaru kultury na zebranie materiału informacyjnego i dokumentacyjnego do książki, opracowanie tego materiału i rozpoczęcie pisania książki. Zgodnie z zobowiązaniami przedstawiamy w tym dziale część pozyskanego w ciągu tego okresu materiału – fotografie, listy, dokumenty, wspomnienia, w oparciu o które napisana zostanie książka o kantorze Dawidzie Sonnabendzie i jego rodzinie – a także fragment tworzonej publikacji.  

Wszystkie zebrane przez Fundację Tu żyli Żydzi materiały dotyczące rodziny Sonnabendów zostaną po wydaniu książki opublikowane w internecie na stronie Fundacji oraz przekazane do Archiwum Żydów Poznania i Wielkopolski w Bibliotece Uniwersyteckiej UAM w Poznaniu – jako materiał źródłowy do badań historycznych, publikacji, działań edukacyjnych, wystaw etc.

Projekt Rodzina Sonnabendów to kontynuacja działań Fundacji zmierzających do przywracania i poszerzania wiedzy o przeszłość poznańskich oraz polskich Żydów współczesnemu społeczeństwu Wielkopolski i Polski pozbawionemu doświadczenia wielonarodowości, które charakteryzowało historię Polski do 1939 roku.

Zapraszamy do czytania i oglądania!

Andrzej Niziołek, Hana Lasman

 

Projekt obecny jest także na stronie Cyryl - Wirtualne Muzeum Historii Poznania: https://cyryl.poznan.pl/kolekcja/dawid-sonnabend-ostatni-kantor-poznanskiej-gminy-zydowskiej/ 

 Sfinansowano ze środków budżetowych Miasta Poznania oraz Samorządu Województwa WIelkopolskiego jako zadanie w dziedzinie kultury na 2021 i 2022 rok. 

 

 


Izi żyje! – nowy fragment książki o rodzinie Sonnabendów

„Nani nie mogła być inna. Czuł ją wyraźnie. Jej życie kroczyło przed nią i warunkowało ją, nigdy odwrotnie. Czy nie był taki sam?” Publikujemy kolejny fragment powstającej książki o ostatnim kantorze Synagogi Nowej w Poznaniu Dawidzie Sonnabendzie i jego rodzinie. 

Jeszcze jest, zaraz zniknie – fragment książki o Sonnabendach

"Mężczyzna przez chwilę stoi osaczony przez otaczających go krzyczących ludzi, a potem młody facet za jego plecami, w dobrze skrojonym płaszczu, wybija się na lewej nodze, prawą wymierzając potężnego kopniaka w jego plecy". Publikujemy fragment powstającej książki o ostatnim chazanie Synagogi Now...

Jak ocalał Rafi? – dokument z archiwum ŻIH

Człowiek, który podczas wojny uratował Rafaelowi Sonnabendowi życie, był Polakiem i nazywał się Zygmunt Sosnowski. Przedstawiamy relację tego człowieka, w której opowiada, jak to się stało. 

Listy pełne życia - korespondencja Humki Żychlińskiej

Jednym z najcenniejszych materiałów do opisu rodziny Sonnabendów stały się pozyskane w 2022 roku listy Nechamy Żychlińskiej i jej rodziców pisane do ich siostry i córki Ewy, która w 1935 roku wyemigrowała do Palestyny. Kim była Humka? 

Sonnabendowie - nowe fotografie, dokumenty i listy

W 2022 roku Fundacja Tu żyli Żydzi w ramach realizowanego od ub. roku projektu pozyskała nowe materiały do książki o rodzinie Sonnabendów z Poznania. To fotografie, dokumenty, listy, które znaleźliśmy tak u członków tej rodziny, jak w archiwach. To wiele szczegółowych i cennych informacji, które ...

Wspomnienie Helgi – Santo ucieka z Niemiec

Wśród znalezionych i pozyskanych w tym roku do projektu „Sonnabendowie” materiałów znajduje się wspomnienie, które nie jest klasycznym opisem życia i rodzinnej historii dokonanym na starość z pamięci przez wspominającą osobę. Helga Iljon opisała swoje życie nadając tekstowi kształt literackiej fa...

Wspomnienie Davida – podróż, podczas której odkrywa rodzinę i przeszłość ojca

David Sonnabend syn Iziego, otrzymał imię po swoim poznańskim dziadku, chazanie Synagogi Nowej, Dawidzie Sonnabendzie, który został zamordowany w 1942 roku w Treblince. Publikujemy poniżej fragment jego opowiedzianych nam wspomnień. 

Wspomnienie Ruth – Adi śpiewa modlitwy, jak jego ojciec

Ruth Regev, córka Adiego Sonnabenda, jednego z synów poznańskiego kantora, urodziła się i do dzisiaj mieszka w kibucu Elon na północy Izraela. Przedstawiamy jej wspomnienie o ojcu, który osiedlił się tam w 1941 roku i tam zmarł w 1995. 

Historia Dawida i Friedy

Punkt wyjścia tej historii i planowanej książki to Dawid i Frieda Sonnabendowie. On – chazan (czyli kantor) i szofet (rzezak), ona prowadząca dom i wychowująca siódemkę dzieci jego żona. Rodzina poznańskich Żydów z kręgu niemieckiej kultury. Ale w polskim Poznaniu. 

Historia siedmiorga dzieci chazana

Książka o Sonnabendach ma opowiadać także o dzieciach Dawida i Friedy – siedmiorgu rodzeństwa, między którymi było aż dwadzieścia lat różnicy. O ostatnim pokoleniu poznańskich Żydów, których reprezentowali, ich życiu w przedwojennym mieście, a potem losie czwórki, która tak czy inaczej się uratow...

Historia rodzeństwa chazana

Dawid Sonnabend miał siedmioro rodzeństwa. Ich życiorysy to kalejdoskop wyborów i losów w XX wieku. Utrzymywali oni stałe związki z bratem w Poznaniu i jego dziećmi. Ich historie będą poszerzeniem panoramy i uzupełnieniem opowieści o chazanie. 

Sonnabendowie na zdjęciach

Przedstawiamy kilkanaście wybranych fotografii rodziny Sonnabendów wraz z ich opisami.  

Sonnabendowie w dokumentach

Prezentujemy wybrane dokumenty dotyczące rodziny Sonnabendów, spośród zgromadzonych dotąd podczas realizacji projektu. 

Sonnabendowie w listach

Prezentujemy wybrane listy wchodzące w skład korespondencji pomiędzy różnymi członkami rodziny Sonnabendów, zebrane podczas realizacji projektu. 

Wspomnienie Adiego – dom o niemieckiej kulturze

Jaki był dom rodziny Chazana Dawida Sonnabenda? Do jakich szkół chodzili młodzi Sonnabendowie ? Co kształtowało dzieci chazana? Publikujemy fragment wspomnień Abrahama Sonnabenda. 

Wspomnienie Amosa – Nani opuszcza Poznań

Przedstawiamy wspomnienie Amosa Herza, najmłodszego z trójki dzieci Nechamy Herz, córki poznańskiego kantora. Autor spisał je na podstawie wspomnień matki. 

Wspomnienie Lottie – rodzina wyjeżdża w jedną noc

Tekst Lottie Neumann, bratanicy chazana Dawida Sonnabeda, który poniżej publikujemy, opowiada o rodzinie, z której się wywodził. 

Wspomnienie Sharon i Elaine – Heinrich ratuje braci

Niezwykle ważną w historii rodziny Sonnabendów postacią jest Heinrich (Jecheskiel) Sonnabend, urodzony w 1901 roku, młodszy o osiemnaście lat brat poznańskiego chazana Dawida Sonnabenda. 

Wspomnienie Shlomit – bar micwa Naftalego w getcie

Tę historię opowiadział swojej nastarszej córce Shlomit jej ojciec Rafi Sonnabend – jedyny z rodziny kantora Dawida, który spędził z rodzicami i rodzeństwem niemal trzy lata w getcie warszawskim i przeżył. 

Wspomnienie Mali – Izi i jego mała Ruth

Przedstawiamy fragment nieznanych wspomnień Mali, żony Iziego Sonnabenda, o wojennych losach najstarszego syna poznańskiego kantora. 

Projekt
CHAIM/ŻYCIE

Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań


Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka

CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:

* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.

* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.

* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.

Kontakt

  • Andrzej Niziołek

  • Hana Lasman

  • Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.

© 2020 Fundacja Tu Żyli Żydzi. Strony Trojka Design.