logo l

Rawicz

Rawicz został założony w 1638 roku przez polskiego szlachcica Adama Olbrachta Przyjemskiego na tzw. "surowym korzeniu". Ulokował on miasto tuż przy granicy Polski z Dolnym Śląskiem, 104 km na południe od Poznania. W drugiej połowie XVIII wieku Rawicz był już jednym z największych miast w Wielkopolsce, będąc dużym i silnym ośrodkiem sukienniczym.

Żydzi próbowali osiedlić się w mieście już momencie jego powstania, ale dopiero w latach 70. XVII wieku uzyskali prawo do zamieszkiwania w nim. Kolejne prawa i edykty nadane gminie w I poł. XVIII wieku przez kolejnych właścicieli pozwoliły rawickim Żydom na uczestnictwo w prowadzeniu handlu miejscowym suknem, co spowodowało rozwój gospodarczy Rawicza. Pod koniec XVIII wieku żydowscy kupcy i handlarze całkowicie zdominowali handel suknem i wełną w Rawiczu, wielu związało się także z produkcją włókienniczą. Duże dochody pozwoliły im z kolei na zajęcie znaczącej pozycji w mieście. Dopiero zamknięcie w 1811 roku rosyjskiej rynku dla eksportu towarów z Księstwa Warszawskiego wyhamowało lokalną produkcję sukna i zmusiło większość rzemieślników oraz handlarzy - zwłaszcza po 1815 roku - do przeniesienia swoich warsztatów i interesów na wschód. Żydzi emigrujący z powiatu rawickiego walnie przyczynili się potem do utworzenia zagłębia włókienniczego w Łodzi i okręgu łódzkim oraz, w pewnym stopniu, także do powstania okręgu włókienniczy w Białostockiem. W II poł. XIX wieku Rawicz stał się jednak na powrót silnym ośrodkiem gospodarczym w Wielkopolsce - rozwinął się tu przemysł.

W ciągu swojej kilkusetletniej historii, do 1939 roku, Rawicz był miastem wielokulturowym: prócz Polaków i Żydów mieszkali tutaj Niemcy a w początkowym okresie istnienia miasta także czescy husyci. Będącej pod zaborem pruskim rawiccy Żydzi podlegali takim samym procesom emancypacyjnym jak w całej Wielkopolsce i w II połowie XIX wieku tworzyli już społeczność całkowicie zniemczoną. Tak jak w innych miastach regionu zaczęli wówczas coraz liczniej emigrować do zachodnich Niemiec lub poza ich granice, do Ameryki czy Wielkiej Brytanii. O ile w 1840 roku stanowili ponad 20 procent mieszkańców Rawicza, to w 1871 roku już niecałe 11 procent, a w 1900 roku tylko 3,5 procent. Mimo to rawiccy Żydzi do końca zaborów należeli do najaktywniejszych przedstawicieli lokalnej społeczności. 

Po I wojnie światowej w wyniku ustaleń Traktatu Wersalskiego Rawicz został w 1920 roku przyłączony do Polski. Dwa lata później w mieści mieszkało już tylko 35 Żydów. Jednocześnie burmistrzem miasta został jeden z czołowych w powiecie działaczy narodowych i garstka rawickich Żydów zaczęła być szykanowana przez władze samorządowe. 12 października 1923 roku, na mocy dekretu wojewody poznańskiego, gminę żydowską w Rawiczu rozwiązano, a jej majątek przekazano Skarbowi Państw. W 1939 roku, tuż przed wybuchem wojny, w Rawiczu mieszkało już tylko dwóch Żydów.     

Oprac. na postawie informacji z Wirtualnego Sztetla: https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/r/562-rawicz

Dziękuję Marcie Hamielec z Muzeum Ziemi Rawickiej, Tomaszowi Dybie z Towarzystwa Przyjaciół Rawicza prowadzącemu facebook „Rawiccy Żydzi”, oraz dyrekcji Muzeum Ziemi Rawickiej za pomoc przy tworzeniu materiałów o Rawiczu.


Projekt
CHAIM/ŻYCIE

Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań


Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka

CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:

* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.

* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.

* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.

Kontakt

  • Andrzej Niziołek

  • Hana Lasman

  • Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.

© 2020 Fundacja Tu Żyli Żydzi. Strony Trojka Design.