logo l

Artur Ruppin – ojciec współczesnego Izraela

Dariusz Czwojdrak

Simon Artur Ruppin urodził się w Rawiczu 1 marca 1876 roku. Był synem miejscowego kupca Alberta Isaaca  i poznanianki Cecylii z domu Boreck. Jego dziadkowie po mieczu: Simon Ruppin (kupiec) i Paulina z domu Brie, pochodzili z Rawicza. Artur był najstarszym spośród siedmiorga rodzeństw. Miał braci: Siegfrieda (ur. 1880) i Moritza (ur. 1883) oraz siostry: Rozalię (ur. 1877), Elisabeth (ur. 1878), Teresę (ur. 1881) i Julię (ur. 1885). Około 1886 roku cała rodzina, podobnie jak wiele innych żydowskich rodzin z Prowincji Poznańskiej w tym okresie, wyjechała w głąb Niemiec i zamieszkała w Magdeburgu.


Ruppin 1 Książka
Arthur Ruppin w wieku 10 lat, Rawicz 1886 rok

Edukację Artur rozpoczął w kierowanej przez Marcusa Cohna szkole żydowskiej w Rawiczu. Już w Magdeburgu, z powodu trudności finansowych rodziny, zmuszony był  opuścić gimnazjum i w wieku 14 lat podjąć pracę jako praktykant w hurtowni zboża. Szybko awansował, ale jednocześnie samodzielnie kontynuował naukę, starając się przygotować do studiów uniwersyteckich. Po zdaniu eksternistycznie egzaminów i matury rozpoczął w 1899 roku zaoczne studia na Uniwersytecie w Berlinie i w Halle. Tak też obronił w 1902 roku doktorat z prawa.

W 1904 roku Ruppin objął, na zaproszenie rzeźbiarza i działacza politycznego Alberta Nossiga, funkcję sekretarza generalnego Stowarzyszenia Żydowskich Statystyków, a w roku następnym został wydawcą pisma „Przegląd żydowskiej demografii i statystyki”. W 1905 roku wstąpił do Światowej Organizacji Syjonistycznej, dla której pracował przez blisko 40 lat. W 1907 roku poproszono go o wyjazd do Palestyny, w celu przeprowadzenia badań nad żydowskim osadnictwem. W raporcie przedstawionym po 11-tygodniowym pobycie, obok opisu sytuacji, w jakiej znajdowali się miejscowi Żydzi i analizy ich potencjału ekonomicznego, zawarł propozycje dotyczące sposobów nabywania ziemi i rozwoju żydowskiego przemysłu. Podróż, która stała się punktem zwrotnym w życiu Ruppina, miała również ogromny wpływ na kształtowanie się koncepcji narodowego państwa Żydów i powrotu Izraelitów do ich historycznej siedziby.

Ruppin 6 fot
Działacze syjonistyczni Artur Ruppin z Rawicza (po lewej) i Jakub Thon ze Lwowa, Jaffa 1908

W 1908 roku Ruppin osiadł w Palestynie, gdzie został dyrektorem założonego przez egzekutywę syjonistyczną Biura Palestyńskiego (Palestine Office) w Jaffie. Obok wysiłków podejmowanych na rzecz zwiększenia emigracji Żydów i ich osadnictwa w nowej ojczyźnie, angażował się także w sprawy publiczne, chociażby w rozbudowę przedmieść Jaffy – późniejszego Tel-Avivu.

W wyniku wybuchu I wojny światowej i znaczącego ograniczenia liczby imigrantów, skoncentrował swoje wysiłki na pozyskiwaniu środków finansowych dla palestyńskich Żydów. Inicjowane przez niego projekty i zaangażowanie w ich realizację doprowadziły w 1916 roku do usunięcia Ruppina z Palestyny przez tureckiego dowódcę Ahmeda Jemala Paszę. Początkowo mieszkał w Konstantynopolu skąd, dzięki współpracy z niemiecką ambasadą, przekazywał zagraniczne fundusze do biura w Jaffie, a następnie przeniósł się do Berlina.

W 1920 roku Ruppin powrócił do Palestyny, gdzie z ramienia Komisji Syjonistycznej (Zionist Commission), wybrano go na członka egzekutywy (Palestine Zionist Eecutive). Do 1925 roku pracował w departamencie osadnictwa zajmując się nabywaniem gruntów i rozwojem nowych, żydowskich osiedli. Dzięki jego wysiłkom odkupiono m.in. część Jerozolimy. Z jego inicjatywy założono także szereg banków, wspierających produktywizację żydowskich osadników. Poszukując możliwości konsolidacji i wzrostu żydowskiego osadnictwa, był zwolennikiem zakładania farm realizujących różne formy działalności, które znacznie podniosłyby poziom kultury rolnej na przejętych terenach, a jednocześnie uniezależniłyby osadników od jednego działu gospodarki. W 1925 roku zaproszono go do prowadzenia wykładów z socjologii na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, gdzie utworzył Wydział Socjologii.

Ruppin był głęboko zainteresowany relacjami pomiędzy osadnikami, a palestyńskimi Arabami. Podkreślał potrzebę unikania obrażania uczuć arabskiej ludności przy zakupie ziemi oraz poszukiwania takich rozwiązań, które umożliwiłyby budowanie wzajemnych stosunków na gruncie porozumienia i pokoju. Z tym przekonaniem pomagał w tworzeniu ruchu Berit Shalom, mającego na celu ustanowienie dwunarodowego (arabsko-żydowskiego) państwa w Palestynie. Po arabskich wystąpieniach w 1929 roku i masakrze Żydów w Hebronie, zrezygnował z dalszego udziału w pracach ruchu i odrzucił limity imigracyjne, ograniczające  liczbę żydowskich osadników w Palestynie. Wierzył, że w nowej sytuacji dalszy dialog między obiema stronami będzie możliwy tylko dzięki wzmocnieniu politycznego i ekonomicznego potencjału żydowskich wspólnot.

Ruppin 44
Artur Ruppin, Palestyna 1935

W 1933 roku, po objęciu władzy w Niemczech przez Adolfa Hitlera i zwolenników jego reżimu, Ruppina wyznaczono na szefa nowego departamentu, mającego koordynować akcję przesiedlania Żydów (5 alija) z zagrożonych terenów. W latach 1933-1935 był dyrektorem Agencji Żydowskiej. Jako uznany specjalista z zakresu ekonomii i socjologii, pomagał w rozwiązywaniu problemów wynikających z emigracji tysięcy uciekinierów z Europy. Tworzył dla nich, w ramach istniejących warunków, podstawy nowego życia. W okresie tym zajmował się także sprawami absorpcji Żydów z Jemenu i innych krajów bliskowschodnich.

Artur Ruppin zmarł w Jerozolimie 1 stycznia 1943 roku. W powszechnej świadomości współczesnych Izraelczyków oraz w literaturze przedmiotu, określany jest mianem „ojca syjonistycznego osadnictwa” i „ojca nowoczesnego Izraela”. Jego osiągnięcia w dziecinie osadnictwa i kolonizacji Palestyny, poczynając od stworzenia fundamentów dla kolejnych aliji, przez rozpoznanie wagi i znaczenia potrzeb współpracy między osadnikami i agencjami osadniczymi, po wypracowanie nowych form osiedli żydowskich – kibuców i moszawów oraz sposobów ich obrony, przyniosły w pierwszej połowie XX wieku systematyczną ekspansję osadniczą w miastach i na terenach niezamieszkałych.

Ruppin fot 2
Artur Ruppin, prawdopodobnie przełom lat 30. i 40. XX wieku

Ruppin nie doczekał utworzenia niepodległego państwa żydowskiego. Wysiłek, który wniósł w dzieło jego powstania, podobnie jak miało to miejsce w przypadku wielu innych Wielkopolan, w tym leszczynianina Cwi Hirscha Kalischera zwanego „ojcem syjonizmu”, pochodzącego z Borku Wielkopolskiego cadyka i cudotwórcy Elijahu Gutmachera, poznańskiego prawnika Maxa Kollenschera, profesora Hermanna Picka rodem z Ostrzeszowa oraz Davida Banetha z Krotoszyna, przyniósł owoce, które do dzisiaj stanowią o sile odrodzonego Izraela. Nazwisko słynnego filozofa, socjologa i ekonomisty z Rawicza, wśród wielu innych równie zasłużonych, lśni w najnowszej historii Żydów szczególnym blaskiem. Swoim współbraciom poświęcił całe dorosłe życie i wiele opracowań, w tym najważniejsze dzieło w jego naukowym dorobku: Żydzi w nowoczesnym świecie (1934). Określił w nim m.in. ramy narodowego państwa Żydów i przekonywał do wspólnego budowania jego przyszłości. Został pochowany w Deganja Alef w Dystrykcie Północnym, w pierwszym kibucu założonym w Ziemi Izraela.


Artykuł ukazał się w „Informatorze kulturalnym i turystycznym południowo-zachodniej Wielkopolski” 2004, nr 1, s. 24-26. Wersja poprawiona i rozszerzona.

Artur Ruppin, lata 30. XX wieku, Palestyna. Fotografie: książka Arthura Ruppina Memoirs, Diaries, Letters, zbiory The National Library of Israel, Wikipedia

Projekt
CHAIM/ŻYCIE

Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań


Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka

CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:

* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.

* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.

* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.

Kontakt

  • Andrzej Niziołek

  • Hana Lasman

  • Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.

© 2020 Fundacja Tu Żyli Żydzi. Strony Trojka Design.