logo l

Jak aron ha-kodesz z Trzcianki zawędrował do Cincinnati

AN

Pewien amerykański student seminarium rabinackiego kilka lat temu temu wykonał kawał dobrej, śledczej roboty, na końcu której trafił do... Trzcianki. A śledził tylko losy pewnego aron ha-kodesz, przed którym się modlił. 


Shmuel Polin studiując w drugiej dekadzie XXI wieku w seminarium rabinicznym Hebrew Union College – Jewish Institute of Religion w Cincinnati, zainteresował się stojącą w uczelnianej kaplicy starą piękną szafą aron ha-kodesz i jej historią. Tropiąc jej ślady zawędrował przez Atlantyk i Europę do... Trzcianki. Szafa, w której przechowuje się święte zwoje Tory, przed którą od dziesięcioleci modlą się rabinaccy adepci amerykańskiego miasta w stanie Ohio, została wykonana w XVIII wieku w Polsce i przez sto kikadziesiąt lat służyła Żydom z Trzcianki. Najpierw stała w dwóch starych, drewnianych synagogach, potem w bet ha-midrasz, miejscu studiów nad Torą i Talmudem.

MT H okładka KZT 10

Aron ha-kodesz z Trzcianki na okładce Kroniki Ziemi Trzcianeckiej

Polin przeszedł żmudną drogę badań nim doarł do Trzcianki i wyjaśnił tajemnicę pochodzenia starej szafy z collegu w Cincinnati. Po drodze przejrzał materiały wielu archiwów. Była to iście detektywistyczno-archiwalna, śledcza praca, która sporo wnosi również do wiedzy o procesie reformowania się judaizmu na ziemiach Wielkopolski.

Shmuel Polin opisał całą tę niezwykłą historię w tekście Zadziwiająca historia aron ha-kodesz z Kaplicy Scheuerów Hebrew Union College – Jewish Institute of Religion. W 2020 roku tekst ten ukazał się (w wersji polskiej i angielskiej) w Kronice Ziemi Trzcianeckiej wydawanej przez miejscowe Muzeum Ziemi Nadnoteckiej.

Tekst Shmuela Polina publikujemy na Chaim/Życie – trzeba wejść w zakładkę - Zadziwiająca historia aron ha-kodesz z Trzcianki.

W Trzciance zachowało się bardzo mało pamiątek po dawnej gminie żydowskiej. Ostatnia z trzcianeckich, murowana synagogazostałą zbudowana na początku lat 80. XIX wieku na miejscu poprzednich drewnianych, i w 1938 roku została zdemolowana podczas Nocy Kryształowej.

MT H 1219 awers

Kartka pocztowa z pozdrowieniami z Trzcianki z widocznym budynkiem synagogi, 1898 rok

Dopowiadając opisaną przez Shmuela Polina historię warto wyjaśnić, kim był wielokrotnie wspominany w tekście Salli Kirschstein. Urodzony w 1869 roku, zmarły w 1935, był niemieckim pisarzem, znawcą i kolekcjonerem sztuki, przede wszystkim żydowskiej, której zgromadził dużą kolekcję. Kupił do niej również aron ha-kodesz z Trzcianki, gdy w latach 20. XX wieku wyprzedawano majątek tamtej, bardzo małej już wówczas gminy.

 

Dziękujemy Muzeum Ziemi Nadnoteckiej im. Wiktora Stachowiaka w Trzciance za zgodę na opublikowanie tekstu i pocztówek na portalu Chaim/Życie. Pierwotnie artykuł ukazał się w 10 numerze „Kroniki Ziemi Trzcianeckiej”, 2020 rok.

Murowana synagoga w Trzciance z 1883 roku. Pocztówka z 1927 roku. Wszystkie fotografie: Muzeum Ziemi Nadnoteckiej

Projekt
CHAIM/ŻYCIE

Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań


Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka

CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:

* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.

* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.

* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.

Kontakt

  • Andrzej Niziołek

  • Hana Lasman

  • Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.

© 2020 Fundacja Tu Żyli Żydzi. Strony Trojka Design.