logo l

Wronki

Wronki to dziś ponad jedenastotysięczne miasto położone malowniczo nad Wartą, ok. 60 kilometrów na północny zachód od Poznania. Gród wroniecki istniał już w połowie XIII wieku, a w drugiej połowie tego wieku dostał prawdopodobnie prawa miejskie.

Pierwsi Żydzi osiedlili się we Wronkach już w początkach XVI wieku, wraz z nabyciem tego miasta przez możnowładczy ród Górków i nadaniem Żydom korzystnych przywilejów osadniczych, potwierdzanych i rozszerzanych przez właścicieli w następnych dziesięcioleciach. Na początku XVII wieku Żydzi wronieccy dostali pozwolenie na budowę synagogi, uprawianie rzemiosła w mieście i nieograniczony handel, a pod koniec XVIII wieku stanowili ok. 30 procent (380 osób) wszystkich mieszkańców miasta. Tutejsza gmina najliczniejsza była jednak w 1843 roku, kiedy we Wronkach odnotowano 813 Żydów, a samo miasto przeżywało silny rozwój.

W drugiej połowy XIX wieku, podobnie jak w większej części dzisiejszej Wielkopolski, liczba żydowskich mieszkańców miasta zaczęła się stopniowo zmniejszać. Z Wronek wyjeżdżały do dużych miast, Berlina czy Wrocławia oraz za granicę, całe rodziny. Stąd pochodził berliński profesor chemii Adolf Feiner, czy profesorowie medycyny Bernhard i Hermann Zondkowie z Jerozolimy. W efekcie w 1913 roku w mieście mieszkało już tylko 314 Żydów. Po I wojnie światowej, kiedy Wronki przypadły odrodzonemu państwu polskiemu, zostało ich 70, ale trend emigracyjny trwał nadal i gdy wybuchała II wojna światowa wroniecka społeczność żydowska liczyła ledwie 31 osób.

Po wrześniu 1939 roku, kiedy Niemcy włączyli miasto w obręb III Rzeszy, resztę wronieckich Żydów niemal od razu wysiedlili do Generalnego Gubernatorstwa.

Fotografia z albumu Widoki Powiatu Szamotulskiego na starych pocztówkach 1898 - 1945.

Oprac. na postawie informacji z Wirtualnego Sztetla.

 


Projekt
CHAIM/ŻYCIE

Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań


Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka

CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:

* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.

* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.

* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.

Kontakt

  • Andrzej Niziołek

  • Hana Lasman

  • Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.

© 2020 Fundacja Tu Żyli Żydzi. Strony Trojka Design.