Miasto położone 50 km na wschód od Poznania. Zostało lokowane w 1357 roku, ale pierwsze wzmianki o istniejącej tu osadzie pochodzą już z połowy XIII wieku. Leżąc na szlaku handlowym na Śląsk, Września była pod koniec średniowiecza i w renesansie ośrodkiem rozwiniętego rzemiosła i handlu, i być może już wówczas osiedlili się w niej Żydzi.

Najstarsze dokumenty, nadane żydowskiej społeczności we Wrześni, pochodzą z 1621 i 1632 roku. W 1656 roku, podczas potopu szwedzkiego, kiedy miasto zostało całkowicie spalone, miało w nim zginąć męczeńską śmiercią 100 Żydów. Sama gmina została założona jednak dopiero ok. 1700 roku, wówczas też powstał kirkut, a w 1710 roku wzniesiono synagoga. Pod koniec XVIII wieku w mieście, na 1276 mieszkańców, żyło 550 Żydów.

Pierwsza synagoga wrzesińska, mimo, że zbudowana z drewna, służyła gminie aż do 1873 roku, kiedy zniszczył ją pożar. Prawdopodobnie wraz z nią spłonęły wszystkie dokumenty dotyczące społeczności żydowskiej w mieście w pierwszym okresie jej istnienia. Dwa lata później wrzesińscy Żydzi wystawili nową, murowaną bóżnicę - która została wysadzona w powietrze przez żołnierzy niemieckich w 1940 roku.

W okresie zaborów Września uznawana była za jedną z najstarszych i najliczniejszych gmin żydowskich w tej części Prus - w mieście żyło wówczas ponad 1300 Żydów, co stanowiło połowę całej ludności miasta. W 1870 roku została tu otwarta żydowska szkoła podstawowa, działały tutaj liczne stowarzyszenia: charytatywne, zajmując się żydowską historią i literaturą, stowarzyszenie kobiet czy dziewczęce stowarzyszenie „Sulamith”. Żydzi byli także, jako miejscy radni i członkowie magistratu, członkami lokalnych elit. Wielu z nich brało udział w wojnie z Francją w latach 1870-1871.

W II połowie XIX stulecia Żydzi zaczęli stopniowo opuszczać miasto i przenosić się do innych miast zachodnich Niemiec lub emigrować za granicę. W 1899 roku gmina we Wrześni liczyła już tylko 528 osób, w 1905 roku 490 na 5435 mieszkańców miasta, a w 1921, niedługo po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na 6627 mieszkańców Wrześni tylko 151 zadeklarowało wyznanie mojżeszowe (z czego jedynie 111 osób podało jako swoja narodowość - żydowskość).

Kiedy wybuchła II wojna światowa we Wrześni mieszkało jeszcze 60 Żydów. W październiku 1939 roku zostali oni przesiedleni przez Niemców na obszar Generalnego Gubernatorstwa i w większości zginęli. Na ich miejsce Niemcy począwszy od 1941 roku zwozili innych - w okolicy Wrześni w obozach pracy przymusowej pracowały setki Żydów, w których wielu tu zginęło.

Miasto liczy obecnie ponad 30 tysięcy mieszkańców.

Opracował AN na postawie informacji z Wirtualnego Sztetla i Wikipedii