logo l

Wtedy zgromadzisz ludzi naokoło

Łukasz Parus

8 czerwca 2017 roku odbyła się przy ulicy Średniej 6 w Zagórowie uroczystość odsłonięcia tablicy upamiętniającej zagórowskich Żydów i Żydów przebywających w getcie w latach 1940-1941, którzy zostali zamordowani w lasach niedaleko Kazimierza Biskupiego. Obchodom przyświecało hasło „Po stronie pamięci, po stronie życia”. Tablica została zamieszczona na budynku piekarni, w miejscu, gdzie przed wojną w latach 1882-1939 znajdowała się synagoga. Gościem honorowym był Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich.


Spotkanie poprowadził Piotr Łajdecki, uczeń II klasy LO w Zagórowie. Obchody otworzyły przemówienia. Łukasz Parus, przewodniczący Komitetu Społecznego Upamiętniającego Zagórowskich Żydów, mówił o obowiązku pamięci o wieloletnich sąsiadach i współczesnym nasilaniu się nacjonalizmu i szowinizmu. - Nacjonalizm i szowinizm, nienawiść i wykluczanie danych grup ludzi ze społeczności/społeczeństw prowadzą do zabrania człowiekowi czegoś, co jest dla niego najważniejsze i stanowi legitymację człowieczeństwa: Godności/Podmiotowości i Wolności. Jeśli nie będziemy się sprzeciwiać tym złym zachowaniom, jeśli będziemy dzielić i dyskryminować innych, wiedzmy, że ponosimy  moralną odpowiedzialność za ludzkie cierpienia, przyszłe wojny
i śmierć wielu ludzi - podkreślał.

Rabin Schudrich podzielił się refleksjami na temat współpracy międzyludzkiej. - To jest przykład na cały kraj. Jak jest pomysł, to stanowi on początek. Jak masz pomysł i chcesz zrobić coś ważnego, moralnego i będziesz starać się to robić, to wtedy zgromadzisz ludzi naokoło. (…) Jeden człowiek jest potrzebny na początek, a później są potrzebni inni ludzie. Bez was wszystkich nie byłoby takiej ważnej i pięknej tablicy. (…) Chciałem wszystkim podziękować - mówił.
Przewodnicząca Alicja Kobus nie ukrywała sympatii do inicjatyw społecznych organizowanych w Zagórowie. - Gdy dowiedzieliśmy się o akcji dotyczącej upamiętnienia zagórowskich Żydów w postaci tablicy, od razu postanowiliśmy się włączyć i wesprzeć organizatorów. Zgadzam się z Panem Rabinem, który powiedział o wspaniałej idei współdziałania. Jeśli każdy dołoży kamyczek, musi powstać coś dobrego - mówiła. Przewodniczący Gminy Żydowskiej we Wrocławiu, Aleksander Gleichgewicht, również odniósł się w wystąpieniu do współczesności: - Współczesny świat toczy coś, co nazywam w skrócie RAK. Ten skrót oznacza: Rasizm, Antysemityzm i Ksenofobię. Dziś otrzymaliśmy swoistego rodzaju szczepionkę przeciw RAK-owi - puentował.

Bogusław Wojciechowski ze Stowarzyszenia Drugie Pokolenie - Potomkowie Ocalałych z Holokaustu  podkreślał, że Żydzi w Zagórowie żyli prozaicznie, tj. pracowali, kochali się, zakładali rodziny i szukali szczęścia. Niestety chora ideologia nazistowska zabrała im godność i życie. – Wcześniej w tym miejscu była synagoga, a teraz jest piekarnia. Ludzie kiedyś przychodzili tutaj się modlić i być razem, a teraz przychodzą również po coś niezbędnego w życiu, co nam codziennie towarzyszy, czyli chleb-opowiadał. Paweł Mazur na zakończenie wystąpienia kolegi zaśpiewał po hebrajsku modlitwę na cześć zamordowanych Żydów z Zagórowa i okolic.

Po przemówieniach miała miejsce część artystyczna. Męski Kameralny Chór „Quarta” pod dyrygenturą Waldemara Matuszaka zaprezentował dwa utwory: „Chór Niewolników” z opery „Nabucco” oraz  „Sunrise, sunset” ze słynnego filmu „Skrzypek na dachu”. Następnie piosenkę „Tak malował pan Chagall” wykonał młodzieżowy zespół instrumentalno –wokalny złożony z uczniów Gimnazjum im. Królowej Jadwigi i ZSP im. Braci Kostaneckich pod opieką nauczyciela religii i muzyka Daniela Słowińskiego. Wystąpili: Weronika Radniecka-wokal, Natalia Słowińska-gitara, Magdalena Sowińska-tamburyno, Wojciech Słowiński-klawisze, nauczyciel historii Janusz Lewicz-kontrabas i Daniel Słowiński-skrzypce.

Nie zabrakło również akcentów teatralnych. Grupa teatralna GKJ działająca pod opieką artystyczną nauczycielki języka polskiego Małgorzaty Grabowskiej przedstawiła scenkę „Rozmowa poważnego kupca bławatnego z wójtem” na kanwie wspomnień zagórowianina prof. Lecha Słowińskiego, które we fragmencie zostały zamieszczone w książce autorstwa dr. Mirosława Słowińskiego „Dwa życia jak dwa psalmy. Historia mówiona Leona i Toshy Jedwab”. Umiejętności aktorskie zaprezentowali: Wiktor Madalski (Kupiec), Jakub Kopaczewski (Wójt) i Jacek Andryszak (Leszek, syn Wójta).

Przedstawienie zwieńczyło odczytanie przez wychowanków GKJ godności zagórowskich Żydów, wykonywanych profesji i adresów zamieszkania. W rolę sąsiadów wcielili się: Adrian Konieczny, Arkadiusz Bartecki, Szymon Kubacki, Jakub Powązka, Adam
Matuszewski, Igor Sarnowski, Marcin Pilarski, Wiktor Pilarski, Patryk Kubiak, Adam Wiatrowski, Filip Dropiński, Dominika Czerniak, Magdalena Kołodziejczak, Adam Kędziora, Jakub Kąpielski, Patryk Przybyła, Aleksandra Węglewska, Krystian Baśkiewicz, Julia Nowakowska i Natalia Matelska.

Momentem kulminacyjnym było odsłonięcie tablicy przez rabina Michaela Schudricha, księdza proboszcza Adama Czechorowskiego i pastora Waldemara Wunsza oraz odmówienie modlitw. Na granicie znalazły się następujące słowa napisane w trzech językach: polskim, hebrajskim i angielskim:  TUTAJ W LATACH 1882-1939 ZNAJDOWAŁA SIĘ SYNAGOGA / DOM MODLITWY I ZGROMADZEŃ ZAGÓROWSKICH ŻYDÓW. PAMIĘCI ŻYDÓW Z ZAGÓROWA I OKOLIC / ZAMORDOWANYCH PRZEZ NIEMIECKIEGO OKUPANTA / W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ. NIECH ICH DUSZE MAJĄ UDZIAŁ W ŻYCIU WIECZNYM.

Tablica została sfinansowana przez mieszkańców Gminy Zagórów, Poznania, Konina, Bielaw i Warszawy, którzy wsparli zbiórkę publiczną „Tablica Upamiętniająca Zagórowskich Żydów”  trwającą od 1 marca do 1 czerwca br.

Potem głos zabrali zaproszeni goście. Starosta Słupecki Mariusz Roga pogratulował lokalnej społeczności inicjatywy upamiętnienia wieloletnich sąsiadów, natomiast pastor Waldemar Wunsz stwierdził, że ten czyn był czymś oczywistym, powinnością, w końcu należało to zrobić.

Po wystąpieniach delegacje złożyły kwiaty i znicze pod tablicą.

Konferansjer Piotr Łajdecki zaprosił gości i wszystkich zebranych w imieniu burmistrza Gminy Zagórów Wiesława Radnieckiego i organizatorów na poczęstunek przygotowany przez piekarzy zagórowskiej piekarni  Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” oraz pracowników firmy gastronomiczno-turystycznej „Małe co nieco”. Można było spróbować chałki, kugla i humusu. Przekąski zostały wykonane według autorskich przepisów Bogusława Wojciechowskiego ze Stowarzyszenia Drugie Pokolenie - Potomkowie Ocalałych z Holokaustu. Dużym zainteresowaniem cieszyło się stoisko Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Zagórów, na którym znajdowały się oryginalne książki z zagórowskiej biblioteki żydowskiej im. Lejba Pereca oraz unikatowe pocztówki z fotografiami przedwojennych mieszkańców Zagórowa wydane przez Urząd Miejski w Zagórowie. Zaprezentowano również wystawy tematyczne. Jedna dotyczyła losów Leona Jedwaba (ur. 1923), Żyda z Zagórowa ocalałego z Holokaustu, i została wypożyczona od Muzeum Regionalnego w Słupcy, natomiast druga, związana z Żydami zagórowskimi, stanowiła autorski projekt pracowników MGOK.

Goście z gmin żydowskich, poznańskiej i wrocławskiej, udali się po obchodach na kirkut, aby położyć na zachowanych grobach symboliczny kamyk i zmówić modlitwę za zmarłych.

Uroczystość zorganizowali: Komitet Społeczny Upamiętniający Zagórowskich Żydów (Łukasz Parus  - Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Zagórowie, Grzegorz Cieślewicz  Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Zagórowskiej, Anna Eicke - Gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Zagórowie, Marek Kujawa - Zespół Szkół Ponadgimnazjalny im. Braci Kostaneckich w Zagórowie, Andrzej Bernat - Szkoła Podstawowa im. Michała Okurzałego w Zagórowie i Fundacja Zagórowian „Pro-Memoria”, Renata Struszczyk-Szkoła Podstawowa im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Łukomiu, Andrzej Przygoński - Zespół Szkolno-Gimnazjalny im. Unii Europejskiej w Trąbczynie, Katarzyna Nowicka - Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Zagórów, Damian Kruczkowski - Wielkopolskie Stowarzyszenie na Rzecz Ratowania Pamięci „Frydhof”) oraz Stowarzyszenia Drugie Pokolenie-Potomkowie Ocalałych z Holokaustu reprezentowane przez Bogusława Wojciechowskiego i Pawła Mazura).

Oprócz władz Powiatu Słupeckiego i Gminy Zagórów w uroczystości wzięli m.in.  udział: Alicja Kobus-wiceprzewodnicząca Rady Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczpospolitej Polskiej i przewodnicząca Gminy Żydowskiej w Poznaniu wraz z członkami poznańskiej Gminy Żydowskiej, Aleksander Gleichgewicht - przewodniczący Gminy Żydowskiej we Wrocławiu, pastor Waldemar Wunsz - proboszcz parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Koninie, Bogusław Wojciechowski i Paweł Mazur - przedstawiciele Stowarzyszenia Drugie Pokolenie - Potomkowie Ocalałych z Holokaustu oraz Aleksandra Tomaszewska i Jagoda Jabłońska-Szkarłat - reprezentantki Fundacji Forum Dialogu w Warszawie, koordynującej projekt edukacyjny „Szkoła Dialogu”. (mgok)

 


Tekst ukazał się na stronach Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Zagórowskiej i Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Zagórowie, a informacje w Gazecie Słupeckiej i Kurierze Słupeckim. 

Dziękuję Łukaszowi Parusowi za udostępnienie artykułu.

Projekt
CHAIM/ŻYCIE

Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań


Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka

CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:

* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.

* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.

* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.

Kontakt

  • Andrzej Niziołek

  • Hana Lasman

  • Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.

© 2020 Fundacja Tu Żyli Żydzi. Strony Trojka Design.