logo l

Nie pozostaliśmy obojętni - otwarcie Lapidarium żydowskiego w Koźminku

Chaim/Życie

We wtorek 29 września 2020 roku w dwutysięcznym Koźminku koło Kalisza zostało otwarte Lapiadarium macew żydowskich z nieistniejącego, miejscowego kirkutu, odnalezionych 16 lat temu w pobliżu ówczesnego gimnazjum. 


Lapidarium powstało z inspiracji niedawno powołanego Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych Spotkajmy Się przy współudziale Stowarzyszenia LGD7 - Kraina Nocy i Dni oraz  władz gminy. W uroczystości wzięli udział m.in. przedstawiciele Starostwa Powiatowego w Kaliszu, nauczyciele szkół z terenu gminy, miejscowy ksiądz i mieszkańcy Koźminka. Złożono kwiaty i zapalono znicze.

Kozminek 1

Lapidarium powstało przy ul. Akacjowej, niedaleko zniszczonego przez Niemcy cmentarza żydowskiego, z którego ziemię wraz z kośćmi pochowanych tam ludzi wykorzystywano podczas wojny do budowy lub remontów okolicznych dróg. Dlatego dla twórców Lapidarium to jakby symboliczny cmentarz - i symboliczny znak parowiekowej obecności Żydów w Koźminku.

Obok zamieszczamy dostępne w sieci materiały filmowe zrealizowane przez Andrzeja Paruszewskiego, członka Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych Spotkajmy Się - krótką migawkę oraz dłuższą relację z uroczystości.

Znamy imiona i nazwiska

Poniżej zamieszczamy przemówienie Donaty Paruszewskiej, wiceprezeski Stowarzyszenia Spotkajmy Się, które wygłosiła podczas otwarcia lapidarium.

Stojące w lapidarium dwie duże tablice przywodzą na myśli Dekalog - wspólną część religii żydowskiej i chrześcijańskiej.

Pan Marian Turski w styczniu tego roku, w 75-rocznicę wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau dodał do dziesięciu przykazań kolejne, jedenaste: NIE BĄDŹ OBOJĘTNY!

Idea naszego stowarzyszenia bardzo dobrze wpisuje się w te słowa.

Nie pozostaliśmy obojętni.

Kozminek 5

Napis wygrawerowany na jednej z dużych macew brzmi:

„PRAGNIENIE ZAPOMNIENIA, PRZEDŁUŻA WYGNIE

ZAŚ TAJEMNICA ZBAWIENIA - TO PAMIĘĆ”

A mieliśmy zapomnieć.

Płyty nagrobne złożone w czterech kwaterach, przez długi czas stanowiły część chodnika przy ulicy Szkolnej w Koźminku. Ułożono je napisami w dół. Miały tam pozostać na zawsze, zapomniane.

W czasie renowacji chodnika, wykopano je i złożono jedna na drugiej.

 I tak czekały cierpliwie wiele lat, na swój czas, aż do dnia, kiedy stały się kamieniem węgielnym tego lapidarium.

Dziś dzięki tłumaczeniom z języka hebrajskiego i zachowanej „Księdze zgonów”, udało się wiele z nich odczytać.

I tak milczące macewy przemówiły.

Znamy  imiona i nazwiska zmarłych.

Wiemy jacy byli, czym się zajmowali, ile mieli dzieci.

Znamy imiona i nazwiska ich rodziców, znamy współmałżonków.

To jak głosy wywołane z zaświatów.

Data otwarcia lapidarium mimo, że parokrotnie zmieniana, nie wydaje się być przypadkowa. W przededniu otwarcia miejsca pamięci zakończyło się bowiem najważniejsze religijne święto żydowskie Jom Kipur. Szabat Szabatów. Dzień Pojednania.  Istotą tego święta jest oczyszczenie poprzez przebaczenie grzechów oraz szukanie odkupienia za popełnione grzechy.

Nie przekroczyliśmy jedenastego przykazania.

NIE POZOSTALIŚMY OBOJĘTNI - PAMIĘTAMY  - A PAMIĘĆ  TO  TAJEMNICA ZBAWIENIA.

Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych Spotkajmy się

Symbolika Lapidarium w Koźminku

A tak projekt Lapidarium opisują jego twórcy:

Kozminek 6

Kompozycja lapidarium koźmineckiego odwołuje się do opisanej przez Józefa Flawiusza w I w. n.e.  koncepcji Świątyni odpowiadającej  trzem sferom wszechświata: wodzie, ziemi i niebu.

Podążając od północy przechodzimy przez strumień zasilający rzeczkę Swędrnię, wznosimy się po stopniach symbolizujących Gwiazdę Dawida i dochodzimy do najwyższego, pustego stopnia oznaczającego niebo. Stopień ten wybrukowany jest szarą kostką granitową, a w niej ułożona jest geometryczna Gwiazda z czarnej kostki granitowej.

Nawiązując do cytatu z psalmu 130 „Z głębokości wołam ku Tobie, Panie” - odwołujemy się do Gwiazdy Dawida zwanej też Tarczą Dawida lub Pieczęcią Salomona, symbolu religii żydowskiej.

Nakładające się trójkąty, dostosowane do trójkątnego kształtu placu upamiętniającego, organizują przestrzeń trójkątnego terenu zagospodarowania.

Stopnie symbolizujące Gwiazdę Dawida ułożone z granitowego krawężnika, wypełnione są płukanymi kamykami - co odwołuje się do rozbudowanej tradycji żydowskiej nakazującej położenie kamienia nagrobnego i symbolicznego kładzenia kamyków na grobie przez odwiedzających.

Na centralnym trójkącie stoją dwie tablice upamiętniające nawiązujące do Tablic Mojżesza, z wyciętymi Gwiazdami Dawida odwołującymi się do wyciętych boskim ogniem liter dekalogu.

Na tablicach wyryto tekst:

Pragnienie zapomnienia przedłuża wygnanie, zaś tajemnica zbawienia to pamięć.

Baal Szem Tow

Pamiętamy - mieszkańcy Koźminka.

Koźminek, wrzesień 2020.

Przestrzeń okalająca tablice wybrukowana jest kamiennym brukiem - kocimi łbami. Odwołuje się on do symboliki kamienia, jak również do widoku przedwojennych ulic Koźminka.

Kozminek 2

Tereny zielone Lapidarium obsadzone są oliwnikiem wąskolistnym przywołujący w naszym klimacie Gaj Oliwny wspólny naszej judeochrześcijańskiej tradycji oraz jałowcem płożącym.

Podczas uroczystości Stowarzyszenie Spotkajmy się poinformowało, że w przyszłości na Lapidarium przy umieszczonych w rogach gwiazdy czterech polach z fragmentami wydobytych z ziemi macew znajdą się także tabliczki, a na nich nazwiska i krótkie informacje o osobach, które one upamiętniają.  

 

Dziękuję Stowarzyszeniu Inicjatyw Społecznych Spotkajmy się w Koźminku za nadesłanie materiałów informacyjnych nt. otwarcia Lapidarium.

Otwarcie Lapidarium żydowskiego w Koźminku. Fotografie: Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych Spotkajmy się

Projekt
CHAIM/ŻYCIE

Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań


Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka

CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:

* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.

* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.

* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.

Kontakt

  • Andrzej Niziołek

  • Hana Lasman

  • Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.

© 2020 Fundacja Tu Żyli Żydzi. Strony Trojka Design.