logo l

Cmentarz na Bartosikowej Górze

Chaim/Życie

W kwietniu 2013 roku na tzw. Bartosikowej Górze niedaleko Kawęczyna odsłonięta została pamiątkowa tablica ku czci zmarłych i pomordowanych Żydów spoczywających na cmentarzu getta wiejskiego w Czachulcu Nowym. W odsłonięciu uczestniczył ostatni żyjący turkowianin narodowości żydowskiej, który przeszedł przez getto w Czachulcu, Jehuda Widawski.


Bartosikową Górą miejscowi Polacy i Żydzi nazywali podczas okupacji pagórek pod wsią Czachulec Nowy, na którym chowano Żydów zmarłych na terenie getta. Miejsce to wybrano na cmentarz ponieważ nie było tam żadnych upraw, jedynie piaski. Do upamiętnienia cmentarza doszo wskutek działań nauczycieli i regionalistów Anny Milewskiej-Inglot i Pawła T. Janickiego. Niecały rok wcześniej, we wrześniu 2012, na cmentarzu stanęła tymczasowa tablica pamiątkowa, a nastęnie teren przebadano georadarem, aby ustalić jego granice.

B. Góra 0943

Tymczasowa tablica ustawiona na cmentarzu getta Czachulec w 2012 roku

Na uroczystość odsłonięcia pamiątkowej tablicy, która odbyła się 22 kwietnia – kilka dni po 71 rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim - i na której znalazły się nazwiska osób spoczywających na gettowym cmentarzu, przyjechały osoby z rozmaitych stron Polski, także ze Szwecji i Izraela. Jednym z nich był przedwojenny Żyd z Turku, obecnie mieszkaniec Te Awiwu, Jehuda Widawski. – Jest to dla mnie bardzo ciężki dzień - mówił. - Znam historię przedwojenną, wojenną. Kiedy Niemcy wkroczyli 1 września 1939 roku, zmieniła się w ogóle pogoda. Wszystko było na czarno. (…) W bestialski sposób Niemcy sporządzili nie tylko getto. Rabowali! Mordowali! Urządzili 1000 gett w Polsce! (...) Pamiętać! Przekazać dalej! Dzieciom, wnukom, ażeby nie powtórzyć tego, co się działo – wspominał nie kryjąc emocji.

B. Góra 40

Uczestnicy uroczystości odsłonięcia pamiątkowej tablicy na wystawie o jej realizacji w szkole w Kawęczynie

Ponieważ obecnie cmentarz znajduje się na terenie Nadleśnictwa Turek, do gości mówiła także nadleśniczy Danuta Lewandowska oraz wójt Gminy Kawęczyn, Jan Nowak. Przemawiali także Tyson Herberger, wóczas rabin Wrocławia i Edward Janiak, biskup Kalisza. Tuż potem dokonano odsłonięcia tablicy, będącej wyrazem pamięci lokalnej społeczności o ofiarach Holokaustu w okolicy Turku. Jehuda Widawski oraz rabin Herberger symbolicznie rozsypali tuż przy odsłoniętej tablicy ziemię przywiezioną z Jerozolimy.

Druga część uroczystości odbyła się w Zespole Szkół im. Marii Skłodowskiej-Curie w Kawęczynie. Prelekcje na temat getta w Czachulcu oraz Żydów w powiecie turkowskim wygłosili przedstawiciel Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie Alex Dancyg, dr Leon Weintraub ze Szwecji, którego rodzina spoczywa na tym cmentarzu, dr Łucja Pawlicka-Nowak z Muzeum Okręgowego w Koninie i ponownie Jehuda Widawski. Uczniowie szkoły zaprezentowali przygotowany specjalnie na uroczystość występ artystyczny. Można było również obejrzeć wystawę fotograficzną relacjonującą prace przygotowawcze i budowę tablicy na Bartosikowej Górze.

B. Góra 24 

Jehuda Widawski oraz rabin Herberge przy pomniku-tablicy na Bartosikowej Górze

Środki na ustawienie tablicy wyłożyli Urząd Gminy w Kawęczynie oraz Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego.

Odsłonięcie tablicy upamiętniającej cmentarz Żydów z gatta w Czachulcu

Projekt
CHAIM/ŻYCIE

Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań


Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka

CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:

* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.

* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.

* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.

Kontakt

  • Andrzej Niziołek

  • Hana Lasman

  • Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.

© 2020 Fundacja Tu Żyli Żydzi. Strony Trojka Design.