Rodzina Rohrów z Goliny Wielkiej pod Bojanowem to przypadek niezwykłej przemiany jednej z tradycyjnych jeszcze w I połowie XIX wieku wielkopolskich żydowskich rodzin - w rodzinę zniemczonych, ziemiańskich Żydów żyjących jak inni okoliczni polscy i niemieccy właściciele ziemscy. Ich historia w 1861 roku połączyła się z majątkiem w Golinie i związana z nim była przez trzy pokolenia - to ostatnie przyjęło już chrzest porzucając judaizm.
Gmina żydowska w Lesznie wydała na przestrzeni wieków wielu znamienitych mężów, pełnych wiedzy, rozlicznych cnót i zalet. Jednakże wśród tysięcy tych, którzy się tam urodzili, tylko jedna postać zyskała nieprzemijającą, światową sławę i rozgłos. Niezwykła umysłowość Leo Baecka rozświetliła firmament nad całą europejską diasporą, w tym również nad rodzinnym miastem tego wielkiego intelektualisty. Smutnym może wydawać się jedynie fakt, że nadal niewielu spośród mieszkańcy Leszna wie, że najwybitniejszy leszczynianin z urodzenia pochodził z pokolenia rabinów.
Gminy żydowskie w Wielkopolsce bardzo często zarządzane były przez rabinów, pochodzących z innych prowincji lub ościennych państw. Zjawisko obsadzania foteli rabinackich przez osoby urodzone na terenie Poznańskiego należało do wyjątków.
Prześladowania Żydów w Hiszpanii i Portugalii u schyłku XV wieku sprawiły, że Półwysep Iberyjski opuściło około ćwierć miliona wyznawców judaizmu. Sefardyjczycy przenieśli się wówczas do Północnej Afryki, Ameryki Południowej, Italii, Anglii i Holandii, ale także na tereny stanowiące domenę Żydów aszkenazyjskich, do Austrii, Niemiec, Czech i do Polski.
Dopiero w dobie nowożytnej, pod wpływem nasilającej się emancypacji i odejścia od tradycyjnego, religijnego postrzegania świata, żydowscy artyści odważyli się na ukazanie ludzkiej twarzy. Jednym z bardziej znanych twórców tamtego okresu był rzeźbiarz i rytownik Jacob Abramson, który w młodości przez kilka lat związany był z rodową siedzibą Leszczyńskich.
Europejska rewolucja, która w latach 1848-1849 stała się zaczątkiem licznych zmian na starym kontynencie, przyczyniła się także do ujawnienia nowej siły politycznej, jaką okazał się w przyszłości socjalizm. Wybuch Wiosny Ludów w Niemczech, podzielonych wówczas na 36 państw - w większości połączonych z Prusami unią celną, rozpoczął się od krwawych starć w Berlinie w marcu 1848 roku. Ich następstwem było usunięcie wojska z miasta, powołanie burżuazyjnego „rządu marcowego”, zniesienie cenzury prasy, zatwierdzenie wolności zebrań i stowarzyszeń oraz ogłoszenie amnestii.
Najstarsza znana historykom apteka została założona w Bagdadzie w 776 roku naszej ery. W Europie sklepy z lekami pojawiły się w XII, a w Polsce w XIII-XIV wieku, między innymi w Gnieźnie i w Krakowie. O pierwszych leszczyńskich zakładach zajmujących się produkcją i obrotem lekami dowiadujemy się przy okazji zarazy, jaka nawiedziła miasto w 1631 roku. Po 1636 roku nadzór nad wszystkimi aptekami objął wybitny uczony i farmakolog Jan Jonston.
Tekst Dariusza Czwojdraka dotyczący Rydzyny - miasta, w którym istniała jedna z najmniejszych gmin żydowskich w Wielkopolsce - zaskakuje. Oparty jest na suchych danych statystycznych zaczerpniętych z ksiąg metrykalnych: urodzeń, małżeństw i zgonów gminy żydowskiej w Rydzynie począwszy od 1848 roku - i na jej przykładzie pokazuje rozłożony na dziesięciolecia, ale nieodwracalnie następujący proces zamierania i umierania społeczności żydowskiej w tym miasteczku na południu, a tak naprawdę w całym regionie. Bo to, co tam się działo, w drugiej połowie XIX wieku działo się wszędzie w Wielkopolsce...
Przed wybuchem I wojny światowej z leszczyńskiego dworca odchodziły całe transporty produkowanej w mieście koszernej macy. Załadowane po brzegi wagony kierowano przed świętem Paschy do Berlina oraz wielu innych ośrodków żydowskiej diaspory w Niemczech.
Projekt CHAIM/ŻYCIE
Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań
Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka
CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:
* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.
* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.
* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.
