Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Historyk-archiwista, muzealnik, absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego. Członek Leszczyńskiego Towarzystwa Kulturalnego, Polskiego Towarzystwa Historycznego Koło w Lesznie i Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego Koło we Wschowie. Kustosz Muzeum Okręgowego w Lesznie. Autor opracowań poświęconych historii Żydów i dziejom społeczności ewangelickich w południowo-zachodniej Wielkopolsce, działalności jezuitów we Wschowie, granicy polsko-niemieckiej w latach 1920-1939, historii wschowskich ulic oraz powstaniu wielkopolskiemu na ziemi wschowskiej.
Mieszka w Lesznie.
Rodzina Rohrów z Goliny Wielkiej pod Bojanowem to przypadek niezwykłej przemiany jednej z tradycyjnych jeszcze w I połowie XIX wieku wielkopolskich żydowskich rodzin - w rodzinę zniemczonych, ziemiańskich Żydów żyjących jak inni okoliczni polscy i niemieccy właściciele ziemscy. Ich historia w 1861 roku połączyła się z majątkiem w Golinie i związana z nim była przez trzy pokolenia - to ostatnie przyjęło już chrzest porzucając judaizm.
Gmina żydowska w Lesznie wydała na przestrzeni wieków wielu znamienitych mężów, pełnych wiedzy, rozlicznych cnót i zalet. Jednakże wśród tysięcy tych, którzy się tam urodzili, tylko jedna postać zyskała nieprzemijającą, światową sławę i rozgłos. Niezwykła umysłowość Leo Baecka rozświetliła firmament nad całą europejską diasporą, w tym również nad rodzinnym miastem tego wielkiego intelektualisty. Smutnym może wydawać się jedynie fakt, że nadal niewielu spośród mieszkańcy Leszna wie, że najwybitniejszy leszczynianin z urodzenia pochodził z pokolenia rabinów.
Gminy żydowskie w Wielkopolsce bardzo często zarządzane były przez rabinów, pochodzących z innych prowincji lub ościennych państw. Zjawisko obsadzania foteli rabinackich przez osoby urodzone na terenie Poznańskiego należało do wyjątków.
Prześladowania Żydów w Hiszpanii i Portugalii u schyłku XV wieku sprawiły, że Półwysep Iberyjski opuściło około ćwierć miliona wyznawców judaizmu. Sefardyjczycy przenieśli się wówczas do Północnej Afryki, Ameryki Południowej, Italii, Anglii i Holandii, ale także na tereny stanowiące domenę Żydów aszkenazyjskich, do Austrii, Niemiec, Czech i do Polski.
Dopiero w dobie nowożytnej, pod wpływem nasilającej się emancypacji i odejścia od tradycyjnego, religijnego postrzegania świata, żydowscy artyści odważyli się na ukazanie ludzkiej twarzy. Jednym z bardziej znanych twórców tamtego okresu był rzeźbiarz i rytownik Jacob Abramson, który w młodości przez kilka lat związany był z rodową siedzibą Leszczyńskich.
Europejska rewolucja, która w latach 1848-1849 stała się zaczątkiem licznych zmian na starym kontynencie, przyczyniła się także do ujawnienia nowej siły politycznej, jaką okazał się w przyszłości socjalizm. Wybuch Wiosny Ludów w Niemczech, podzielonych wówczas na 36 państw - w większości połączonych z Prusami unią celną, rozpoczął się od krwawych starć w Berlinie w marcu 1848 roku. Ich następstwem było usunięcie wojska z miasta, powołanie burżuazyjnego „rządu marcowego”, zniesienie cenzury prasy, zatwierdzenie wolności zebrań i stowarzyszeń oraz ogłoszenie amnestii.
Najstarsza znana historykom apteka została założona w Bagdadzie w 776 roku naszej ery. W Europie sklepy z lekami pojawiły się w XII, a w Polsce w XIII-XIV wieku, między innymi w Gnieźnie i w Krakowie. O pierwszych leszczyńskich zakładach zajmujących się produkcją i obrotem lekami dowiadujemy się przy okazji zarazy, jaka nawiedziła miasto w 1631 roku. Po 1636 roku nadzór nad wszystkimi aptekami objął wybitny uczony i farmakolog Jan Jonston.
Leszczyńska synagoga, jedna z najstarszych, największych i najlepiej zachowanych synagog w Wielkopolsce, pochodzi z końca XVIII wieku i pozostaje do dziś wymownym znakiem, do jak ważnej i dużej gminy żydowskiej należała w XIX wieku.
Przed wybuchem I wojny światowej z leszczyńskiego dworca odchodziły całe transporty produkowanej w mieście koszernej macy. Załadowane po brzegi wagony kierowano przed świętem Paschy do Berlina oraz wielu innych ośrodków żydowskiej diaspory w Niemczech.
Był poetą i dramatopisarzem, niemieckim ekspresjonistą i komunistą, emigrantem i działaczem antyfaszystowskim, uciekinierem i konspiratorem, Żydem i Niemcem. Nazywał się Rudolf Leonhard i wychował się w Lesznie.
Walter Tausk, Wikipedia (dostęp 02.08.2021), https://pl.wikipedia.org/wiki/Walter_Tausk
Breslau latem 1939 w pamiętnikach Waltera Tauska i Willego Cohna (dostęp 02.08.2021), https://www.niedziela.pl/artykul/42517/Ostatni-wrzesien-w-Breslau
Walter Tausk, wrocławski pisarz i buddysta, autor dziennika pisanego w czasach Republiki Weimarskiej i III Rzeszy, wydanego po wojnie pod tytułem Dżuma w mieście Breslau, w Niemczech wielokrotnie wznawianego - wywodził się z mieszkającej w Lesznie od co najmniej połowy XVIII wieku żydowskiej tradycyjnej rodziny piekarzy, kupców, handlarzy, drukarzy… O nim i o Tauskach opowiada Dariusz Czwojdrak.
W bogatych zbiorach ikonograficznych Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu znajduje się kilkadziesiąt dawnych - wydanych do 1945 roku - kart pocztowych, na których widoczne są synagogi z piętnastu wielkopolskich miast i miasteczek. Większość z nich dziś już nie istnieje. Te pocztówki dają wizualne świadectwo powszechnego i bogatego życia żydowskiego w Wielkopolsce i wielokulturowości regionu.
Emancypacja Żydów w Niemczech w XIX wieku przyniosła ze sobą istotne zmiany w ich postrzeganiu - w tym również akceptację dla rosnącej aktywności Żydów na scenie politycznej Prus, a potem Niemiec. Wśród wybijających się żydowskich polityków, działaczy politycznych i parlamentarzystów kraju znalazło się kilku przedstawicieli Żydów z Wielkopolski, w tym osoby pochodzące z Leszna i okolic.
„Mając dzięki Boskiej Opatrzności możność czynienia dobra dla swych współobywateli i kierując się pietyzmem dla pamięci zmarłego w Trieście Salomona Wollheima, w przywiązaniu do swojego ojczystego miasta Leszna szpital i dom starców tamże ufundowanym zostaje” – napisali bracia Salomon i Józef Wollheimowie zakładajac w 1859 roku Szpital i Dom Starców dla żydowskich współobywateli.
Projekt CHAIM/ŻYCIE
Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań
Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka
CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:
* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.
* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.
* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.
