Alfabet hebrajski na pływalni, w dawnym budynku synagogi, skłania do refleksji – może przede wszystkim tych, którzy już wiedzą, że litery podzielają los ludzi… - pisze o tym perfomance’ie jego twórca, Janusz Marciniak.
Na stepie leżał już śnieg i było bardzo zimno. Myślałem tylko o tym, że muszę dojść na posterunek milicji. W końcu dotarłem tam. Na drzwiach wisiała wywieszka z napisem: „Milicja dzisiaj jest nieczynna”. Ogarnął mnie nagły strach. Z wściekłości i bezradności zacząłem walić ręką w drzwi, nie zastanawiając się, co może mnie spotkać. Było mi wszystko jedno. Publikujemy drugą część wspomnień Adka Redlicha, poznańskiego Żyda.
Tę historię opowiadział swojej nastarszej córce Shlomit jej ojciec Rafi Sonnabend – jedyny z rodziny kantora Dawida, który spędził z rodzicami i rodzeństwem niemal trzy lata w getcie warszawskim i przeżył.
Niezwykle ważną w historii rodziny Sonnabendów postacią jest Heinrich (Jecheskiel) Sonnabend, urodzony w 1901 roku, młodszy o osiemnaście lat brat poznańskiego chazana Dawida Sonnabenda.
Przedstawiamy wspomnienie Amosa Herza, najmłodszego z trójki dzieci Nechamy Herz, córki poznańskiego kantora. Autor spisał je na podstawie wspomnień matki.
Jaki był dom rodziny Chazana Dawida Sonnabenda? Do jakich szkół chodzili młodzi Sonnabendowie ? Co kształtowało dzieci chazana? Publikujemy fragment wspomnień Abrahama Sonnabenda.
Dawid Sonnabend miał siedmioro rodzeństwa. Ich życiorysy to kalejdoskop wyborów i losów w XX wieku. Utrzymywali oni stałe związki z bratem w Poznaniu i jego dziećmi. Ich historie będą poszerzeniem panoramy i uzupełnieniem opowieści o chazanie.
Książka o Sonnabendach ma opowiadać także o dzieciach Dawida i Friedy – siedmiorgu rodzeństwa, między którymi było aż dwadzieścia lat różnicy. O ostatnim pokoleniu poznańskich Żydów, których reprezentowali, ich życiu w przedwojennym mieście, a potem losie czwórki, która tak czy inaczej się uratowała i żyła dalej, z dala od Polski.
Punkt wyjścia tej historii i planowanej książki to Dawid i Frieda Sonnabendowie. On – chazan (czyli kantor) i szofet (rzezak), ona prowadząca dom i wychowująca siódemkę dzieci jego żona. Rodzina poznańskich Żydów z kręgu niemieckiej kultury. Ale w polskim Poznaniu.
Nagle otworzyły się drzwi domu arcybiskupa i szacowny mieszkaniec we własnej osobie wyszedł Jochananowi naprzeciw. Czereda natychmiast się rozstąpiła. Co Żydowi do naszego arcybiskupa? Co mu do najszacowniejszego w mieście reprezentanta chrześcijaństwa? Arcybiskup rzucił im zimne spojrzenie i uścisnął dłoń Hansa: – Witaj – powiedział i uśmiechnął się.
Ja się urodziłem jako Baruch Bergman 20 września 1925 roku na ulicy Żydowskiej 32 mieszkanie 5 w Poznaniu. Mojej mamie było Sara Salka Kaganowska z domu. Ojciec był Pejsach Bergman. Wszyscy mi przepowiadali, że będę miał szczęście w życiu – tak zaczyna się barwna rozmowa z Bronkiem Bergmanem, którą przeprowadziłem w 2003 roku.
Wzięliśmy dokumenty i od razu poszliśmy na milicję. Kiedy dzisiaj wspominam, co się tam rozegrało, mam wrażenie, że były to sceny z jakiegoś kowbojskiego filmu, a nie rzeczywistość. Oni po prostu brutalnie wtargnęli na posterunek i nie zwracając najmniejszej uwagi na protesty urzędników weszli wprost do biura naczelnika. Tam napierw wyłączyli telefon przewracając biurko, a później złapali go za gardło i rzucając przekleństwami pod jego adresem zaczęli krzyczeć, że kiedy inni przelewają krew na froncie, on znęca się nad ludźmi. Publikujemy trzecią część wspomnień Adka Redlicha, poznaniaka z Małych...
Ruth Regev, córka Adiego Sonnabenda, jednego z synów poznańskiego kantora, urodziła się i do dzisiaj mieszka w kibucu Elon na północy Izraela. Przedstawiamy jej wspomnienie o ojcu, który osiedlił się tam w 1941 roku i tam zmarł w 1995.
Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka
CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:
* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.
* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.
* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.
