Książka „Słyszysz? Synagoga. Wychodząc spod poznańskiej synagogi przy Wronieckiej” Joanny Roszak mówi o trwającej dekadami obcości, obojętności i milczeniu poznaniaków wobec faktu, że dawną poznańską główną synagogę Niemcy zamienili na pływalnie. A po wojnie mieszkańcy miasta to zaakceptowali i pokoleniami uczyli się tu pływać albo przychodzili popływać. Tak, jak przyjęli nagły brak w ich mieście Żydów. Uznali nieobecność, która nie dokonała się w sposób naturalny, ale wskutek mordu. A więc obciążyli się pustką nie czując konsekwencji. Zaakceptowali to, co zrobili Niemcy, nie czując odpowiedzialności....
Krzysztof Kwiatkowski, projektant i kierownik jednej z pracowni projektowych na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu, tak rozpoczyna swój tekst „Nowa Synagoga w Poznaniu. Wirtualna rekonstrukcja” opublikowany w 2010 roku w „Zeszytach Artystycznych”:
Niezwykly projekt Krzysztofa Kwiatkowskiego „Niech pokój będzie w Twoich murach”, zrealizowany w 2007 roku na 100-lecie Nowej Synagogi w Poznaniu, polegał na cyfrowym odtworzeniu architektonicznych i dekoracyjnych detali wnętrza Synagogi Nowej. Następnie obrazy przedstawiające wnętrze synagogi, tak, jak ono oryginalnie wyglądało, wraz z owymi odtworzonymi detalami zostały wyświetlone na ścianach i kopule synagogi, w miejscach, w których znajdowały się przed zniszczeniem.
W 2007 roku Krzysztof Kwiatkowski bierze udział w pracach zespołu architektów, którzy przygotowują dla gminy żydowskiej w Poznaniu studium programowo-przestrzenne planowanego w budynku dawnej świątyni ośrodka o nazwie Synagoga Nowa - Centrum Judaizmu i Dialogu. Krzysztof Kwiatkowski tworzy wizualizacje projektu. W swoim tekście „Nowa Synagoga w Poznaniu. Wizualna rekonstrukcja” tak opisywał te prace:
Podpis galerii: Zdjęcia panoram Rawicza z widoczną kopułą synagogi
Linki:
Inne informacje na temat gminy żydowskiej w Rawiczu na stronie Wirtualny Sztetl, https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/r/562-rawicz
Facebook „Rawiccy Żydzi” prowadzony przez Tomasza Dybę, https://www.facebook.com/RawiccyZydzi/
Marta Hamielec referat „Miejsca (nie)pamięci – obozy pracy przymusowej dla Żydów na ziemi rawickiej” wygłoszony w lutym 2020 roku w Poznaniu podczas konferencji „Żydzi w Wielkopolsce w XX wieku. Historia i pamięć”., https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/90732,Konferencja-Zydzi-w-Wielkopolsce-w-XX-wieku-Historia-i-pamiec-Poznan-2728-lutego.html
Wędrówkę śladami Żydów w Rawiczu rozpoczynamy na Placu Rawickiej Synagogi. Obecnie jest to pusta przestrzeń pełniąca funkcję miejskiego parkingu. To charakterystyczna luka w zabytkowym staromiejskim układzie urbanistycznym Rawicza. Ponad sto lat temu właśnie tutaj – pomiędzy plantami a kwartałami dawnych ulic Synagogenstrasse, Berlinerstrasse i Judengasse – toczyło się życie religijne i kulturalne miejscowych Żydów.
Budowa i poświęcenie nowej synagogi w Poznaniu zostało zauważone nie tylko w prasie lokalnej[1], ale także we wszystkich ważniejszych gazetach wydawanych w Niemczech przez społeczność żydowską.
Janusz Marciniak ma rację, mówiąc, że „budynek Nowej Synagogi w Poznaniu to samoistny i największy pomnik Holocaustu w tej części Europy”. I że nie można tego budynku po prostu przerobić na hotel albo rozebrać. Byłaby to kontynuacja jego rozmyślnej destrukcji zapoczątkowanej w czasie wojny - bo w tej nieforemnej dziś bryle kryje się wiele znaczeń i pytań. Właśnie ze słuchania tego budynku zrodziły się w latach dwutysięcznych trzy projekty Marciniaka: Atlantyda, 9.09.1939 oraz Alfabet.
Dzień 4 kwietnia 1940 roku, kiedy z kopuł Nowej Synagogi w Poznaniu zrzucono Gwiazdy Dawida, Niemcy przekształcili w urządzone z rozmachem święto nazistowskiej propagandy. Dziś, po 85 latach od tamtego czasu, synagoga wciąż pozostaje przez miasto odtrącona, co oznacza, że Poznań nadal boryka się ze skutkami tamtego czynu. Publikujemy dwa artykuły z hitlerowskiej prasy, które opisują, jak to się odbyło - odsłaniając zarazem nienawistny mechanizm tej propagandy.
Leszczyńska synagoga, jedna z najstarszych, największych i najlepiej zachowanych synagog w Wielkopolsce, pochodzi z końca XVIII wieku i pozostaje do dziś wymownym znakiem, do jak ważnej i dużej gminy żydowskiej należała w XIX wieku.
Tę instalację zbudowana z niebieskich zniczy w basenie zbezczeszczonej poznańskiej Synagogi Nowej, którą Niemcy zamienili na pływalnię i w której Polacy pokoleniami po wojnie uczyli się w niej pływać - odebrałem, pamiętam, jak seans spirytystyczny, w którym wywołuje się duchy.
Tekst Eleonory Jedlińskiej o „Pływalni”, http://docplayer.pl/15394587-Rafal-jakubowicz-synagoga-plywalnia.html
Rozmowa z artystą na stronie sztukapubliczna.pl, https://sztukapubliczna.pl/pl/sztuka-moze-byc-uzytecznym-narzedziem-w-walce-rafal-jakubowicz/czytaj/123
W kwietniu 2003 roku wieczorem na frontowej ścianie Pływalni Miejskiej w Poznaniu Rafał Jakubowicz wyświetlił ponad polską nazwą napis w języku hebrajskim: בריכת־שחײה״” („Brechat schija”), czyli... „Pływalnia”. Akcję sfotografował i opublikował w postaci pocztówki. Jaki miało to cel i sens?
Alfabet hebrajski na pływalni, w dawnym budynku synagogi, skłania do refleksji – może przede wszystkim tych, którzy już wiedzą, że litery podzielają los ludzi… - pisze o tym perfomance’ie jego twórca, Janusz Marciniak.
Przed 1939 rokiem w miastach południowo-zachodniej Wielkopolski czynnych było jedynie kilka synagog. Jedną z nich była synagoga w Krobii.
Projekt CHAIM/ŻYCIE
Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań
Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka
CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:
* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.
* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.
* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.
