W maju 2015 roku nad Jeziorem Rusałka w Poznaniu - wybudowanym w czasie II wojny światowej przez więzionych w obozach pracy Żydów - została otwarta wystawa Macieja Krajewskiego Żydowskie ślady. Pokazane na niej fotografie jak echo odbijały się w opuszczonym przez Żydów, po siedmiu wiekach współżycia, mieście.
Krajewskiego fotografia - jako obserwacja, chęć zatrzymania w kadrze obrazów, uchwycenia chwili, nastroju, światła - fascynowała od zawsze. Jako fotograf ma własny styl, polegający na uprawianiu fotografii rodzącej się gdzieś na przecięciu fotografii artystycznej, społecznie zaangażowanej oraz zdjęć ulicznych, street photography. Jego prace najczęściej rodzą się właśnie podczas licznych „łazęg”, wędrówek z aparatem fotograficznym (który stale nosi ze sobą) po Poznaniu, czy w ogóle po mieście, które jest jego „naturalnym środowiskiem fotograficznym”.
Fotografia z wystawy Macieja Krajewskiego Żydowskie ślady - macewy jako materiał budowlany
nad Jeziorem Rusałka
Zarazem Krajewski deklaruje: W sztuce fotografii najważniejsza dla mnie jest obecność w tej a nie innej chwili, dostrzeganie tego, co być może uchodzi uwadze innych, i wreszcie najistotniejsze - spotkanie z drugim człowiekiem, który w kadrze niekoniecznie się musi pojawić. Czasem to jego umykająca stopa, czasem cień, czasem pozostał po jego istnieniu już tylko ślad…
W takim duchu powstały także zdjęcia z prezentowanej nad Rusałką wystawy Żydowskie ślady. Zawieszone w plenerze fotografie miały różne formaty i przedstawiały miejsca związane z dawnym życiem społeczności żydowskiej w Poznaniu czy śmiercią i martyrologią Żydów w czasie okupacji, ale także współczesne wydarzenia odnoszące się do tego dziedzictwa.
Fotografie odnosiły się do takich miejsc, jak Nowa Synagoga - pływalnia przy ulicy Stawnej, dawna czytelnia żydowska oraz dom dla starców i zniedołężniałych przy ulicy Żydowskiej, tzw. fontannę Kronthala w Al. Marcinkowskiego ufundowaną przez żydowskiego przedsiębiorcę, czy zabudowania dawnej Fabryki Wódek i Likierów Kantorowiczów przy ul. Grochowe Łąki. Ale Krajewski sfotografował także to, co nie jest aż tak bardzo wiadome i widoczne - wille miejskie przy ulicy Mickiewicza będące wymownym świadectwem wkładu żydowskich architektów i sztukatorów w rozkwit secesji poznańskiej, oblaną farbą tablicę upamiętniającą kamienicę na Jeżycach, w której jakiś czas mieszkała Róża Luksemburg, dom w którym wychował się Zygmunt Bauman, kawałki macew użytych jako bruk i ciągle tkwiących w poznańskich ulicach, czy pomniki upamiętniające żydowskich robotników przymusowych i obozy, w których trzymali ich w mieście Niemcy.
Fotografia z wystawy Macieja Krajewskiego Żydowskie ślady - zniszczona tablica upamiętniająca Różę Luksemburg
Wystawa Krajewskiego łączyła w sobie artystyczno-dokumentalne ujęcie z edukacyjnym zamierzeniem. Jak pisał jej autor: była gestem przywracania pamięci o Poznaniu jako mieście styku i twórczego współżycia wielu nacji, wyznań i kultur. Intencją fotografa było zapobieganie zbiorowej, społecznej amnezji, tak by współcześni mieszkańcy Poznania, przechadzali się ulicami swego miasta bardziej świadomi jego historii i wielokulturowego bogactwa.
Fragment wystawy nad Jeziorem Rusałka.
Maciej Krajewski Żydowskie ślady. Wystawa czynna od 8 do 31 maja 2015 roku w ramach festiwalu Rusałka Niepamięci.
Dziękuję Maciejowi Krajewskiemu za udostępnienie Chaim/Życie wybranych fotografii pokazanych na wystawie.
Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka
CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:
* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.
* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.
* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.
Andrzej Niziołek
Hana Lasman
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.