Wspomnienia Steinitza liczą 400 stron i zostały spisane na przełomie XX i XXI wieku jako krótsze lub dłuższe notatki, które następnie złożyły się na książkę. Jej pierwszych kilkadziesiąt stron poświęconych jest dzieciństwu autora, urodzonego w rodzinie Żydów niemieckich oraz ówczesnemu Poznaniowi i wydarzeniom związanym ze zbliżającą się wojną.

Jacek Kubiak, filmowiec dokumentalista i przyjaciel Steinitza, we wstępie do fragmentów jego książki, które w 2009 roku przetłumaczył dla Kroniki Miasta Poznania, tak pisze o jej autorze, rodzinie Steinitzów i zawartości wspomnień:

Hermann i Salomea Steinitzowie, Poznań lata 30. XX wieku

„Helmut Steinitz urodził się w 1927 roku w Poznaniu. Jego ojciec Hermann pochodził z żydowskiej rodziny osiadłej od 200 lat na Górnym Śląsku, a matka Salomea (z domu Rein) – z rodziny kaliskich, a potem poznańskich Żydów. Ojciec, rocznik 1894, był ochotnikiem Wielkiej Wojny, służył w artylerii. Steinitzowie uważali się za Niemców, za członków niemieckiej mniejszości narodowej w Poznaniu przynależnych do kultury niemieckiej. Hermann Steinitz był nauczycielem literatury i języków w niemieckim Gimnazjum im. Schillera w Poznaniu. Ustawy norymberskie, odbierające prawa obywatelskie niemieckim Żydom, dosięgły Steinitza w Polsce – w 1936 roku stracił pracę. Pensje nauczycielom szkoły niemieckiej były wypłacane przez państwo niemieckie, a wskutek ustaw norymberskich wszyscy Żydzi zostali zwolnieni ze służby państwowej. (…)

Nauczyciele Gimnazjum im. Schillera w Poznaniu - od lewej prof. Hermann Steinitz, w środku dyrektor Dietrich Vogt,

po prawej prof. Richard Schultz

Podstawą utrzymania rodziny w ostatnich latach przed wojną stały się korepetycje udzielane przez ojca i renta wypłacana mu wciąż przez państwo niemieckie za udział w wojnie na froncie zachodnim. Wtedy zresztą dopiero – po ustawach norymberskich – Steinitzowie poniekąd »stali się« Żydami. I »stawali się« nimi, by tak rzec, coraz bardziej.

Kadra nauczycielska niemieckiego Gimnazjum im. Schillera w Poznaniu, 1936

Konfiskata mieszkania, wywózka do Generalnego Gubernatorstwa, zamknięcie w krakowskim getcie, selekcja, z której ocalał Helmut, tragedia rozstania z rodzicami i bratem, niewiarygodna scena, gdy Hermann Steinitz, wchodząc na umschlagplatz, rzuca w twarz esesmanom: »Wy zbrodniarze! Wy mordercy!«, śmierć rodziców i brata w Bełżcu to kolejne etapy losu niemiecko-żydowskiej rodziny z Poznania. Helmut przechodzi potem przez obozy w Płaszowie, Oświęcimiu, Buchenwaldzie, Sachsenchausen. Cudownie ocalony przenosi się do Izraela i przybiera hebrajskie imię Zwi. Zawodowe życie zaczyna w kibucu, zostaje ogrodnikiem”.

Helmut Zwi Steinitz, fotografia z brytyjskiego dokumentu potwierdzającego, że został wyzwolony z obozu koncentracyjnego

Zvi Steinitz w 2009 roku po ponad 70 latach od wyjazdu, wrócił do Poznania i Krakowa oraz pojechał do Bełżca, gdzie zamordowano jego rodzinę. Stał się jednym z bohaterów nakręconego wówczas przez Jacka Kubiaka filmu Jasnowłosa prowincja (prezentujemy go również na Chaim/Życie). Po wydaniu książki Steinitz uczestniczył w wielu spotkaniach w Izraelu i Niemczech poświęconych swojej historii i czasom Holokaustu. Jacek Kubiak: „Profesor Erhard Roy Wiehn z Konstancji, niemiecki wydawca pamiętników Helmuta Steinitza, pisze: „Historia rodziny Steinitzów jest z całą pewnością jedną z najbardziej niewiarygodnych, tragicznych i poruszających historii w autobiograficznej literaturze o Holokauście”. Helmut Zwi Steinitz zmarł w Izraelu w 2019 roku.

Zwi Steinitz z żoną Reginą i synem Amim, Izrael 1959

W ostatnich latach życia Zwi Steinitz zmagał się z ciągle wracającą a do niego traumą wojny i Holokaustu. Próbując sobie z nią poradzić zaczął pisać wiersze, czego nigdy przedtem nie robił. Oto jeden z nich, w tłumaczeniu Jacka Kubiaka:

Liść spadł

Spytaj, czemu tak bardzo sam

Cichy wiatr go nasłuchuje

Moje dziecko, inne liście

Burza wywiała w dal.

Liść w dal wywiany

Szuka towarzyszy

Oni dom

Znaleźli,

Spoczynku szukając.

Regina i Zwi Steinitzowie z dziećmi i wnukami, po 2000 roku

W 1 numerze Kroniki Miasta Poznania z 2009 roku zatytułowanym Poznańscy Żydzi II redakcja zamieściła fragmenty książki Zwi Steinitza dotyczące życia jego rodziny w przedwojennym Poznaniu, aż do wybuchu II wojny światowej. W numerze 2 KMP z 2009 roku pt. Okupacja I wydrukowano kontynuację wspomnień Steinitza obejmujących okres wojenny, do momentu deportacji rodziny Steinitzów z Krakowa do hitlerowskiego obozu zagłady Belzec w maju 1942 roku.

Obok, w załącznikach, prezentujemy pdf-y obu tych tekstów.

Helmut Zwi Steinitz Przed katastrofą. Wspomnienia żydowskiego dziecka z Poznania, wstęp i tłumaczenie Jacek Kubiak, Kronika Miasta Poznania 1/2009.

Helmut Zwi Steinitz Zagłada rodziny Steinitzów. Wstęp i tłumaczenie Jacek Kubiak, wstęp i tłumaczenie Jacek Kubiak, Kronika Miasta Poznania 2/2009.

Polski przekład napisanych w języku hebrajskim wspomnień Helmuta Zwi Steinitz pt. Miejsce, do którego nigdy nie wróciłem został dokonany z niemieckiego wydania jego książki pt. Als Junge durch die Hölle des Holocaust. Von Posen durch Warschau, das Krakauer Ghetto, Płaszow, Auschwitz-Birkenau, Buchenwald, Berlin-Haselhorst, Sachsenhausen, Schwerin und über Neustadt, Bergen-Belsen und Antwerpen nach Erez Israel 1927–1946. Herausgegeben von Erhard Roy Wiehn, Hartung-Gorre Verlag, Konstanz 2008. Wybór, skróty i tłumaczenie, autoryzowane przez Zwi Steinitza, Jacek Kubiak.

Książka w 2009 roku ukazała się także w języku angielskim.

Dziękuję Amiemu Steinitzowi, synowi autora wspomnień oraz Jackowi Kubiakowi, tłumaczowi ich fragmentów na język polski, za zgodę na publikację tekstów na portalu Chaim/Życie. Dziękuję Amiemu Steinitzowi za użyczenie fotografii do publikacji. Dziękuję Wydawnictwu Miejskiemu Posnania oraz redakcji KMP za zgodę na publikację tekstu w postaci pdf-ów stron z numerów tego kwartalnika.