Publikujemy wiersz i prozę poetycką poety - które wzajemnie przedziwnie się uzupełniają. Zmuszają czytelnika do refleksji nad naszym odrzuconym i znieważonym żydowskim dziedzictwem - i do stanięcia wobec niego w czułości i prawdzie. W bezradności i wewnętrznym przymusie ocalenia znalezionego śladu - bo to cały tamten świat, który pozostał. I ocalenia siebie samego.

Literaturoznawca i krytyk Paweł Próchniak pisze: Ryszard Krynicki jest poetą uważnego bycia w świecie. Pisze wiersze wyprowadzone z olśnienia umysłu, wierne życiu, szukające sensu. Jego poezja staje się przestrzenią ludzkiej prawdy, która wychodzi naprzeciw prawdzie istnienia i udziela jej głosu.

Jak czytamy na portalu culture.pl: Z czasem twórczość autora „Organizmu zbiorowego” zaczęła ulegać spektakularnym przemianom. Miejsce gęstych, barokowych poematów zajęły ascetyczne, kilkuwierszowe formy. Miejsce ucieczek – jak odczytuje to jeden z krytyków – zajęło uporczywe dążenie do celu, duchowe pielgrzymowanie. Poetycka działalność Krynickiego rozwijała się zgodnie z imperatywem wewnętrznego doskonalenia się, oczyszczenia z kłamstwa świata, niepodlegania – różnie rozumianej – nicości. Miniaturowe wiersze miały stać się nie tyle może zaskakującym czytelnika dziełem sztuki, co wehikułem, przestrzenią kontemplacji, współodczuwania ze światem.

Ryszard Krynicki

Miasto

Nade wszystko ceni gospodarność, porządek i czystość:
zamieniło synagogę w miejską pływalnię,
na parkingach targowych
nie ma śladu po żydowskim cmentarzu.

Kamień z Nowego Światu

Dopiero kiedy odwróciłem go na drugą stronę, okazało się, że ten ciężki piaskowcowy krąg, wyglądający jak górna część żaren, kamień szlifierski lub studzienna pokrywa, został wycięty ze starej macewy. Z okaleczonej inskrypcji można jedynie domyślać się imienia zmarłej: [Br]ejnche (Bräunche?), tego, że była wdową oraz daty śmierci: w nocy w czwarty dzień ósmego dnia miesiąca elul 595 (albo 598?) roku według małej rachuby - czyli albo 2 września 1835, albo 29 sierpnia 1838 roku, jeśli dobrze liczę. Dokładnej daty też nie da się już nigdy odczytać, bo w miejscu decydującej litery, przypadającej na środek okręgu, wycięto kwadratowy otwór.

Znalazłem ten kamień na zarosłym pokrzywami i chaszczami podwórku, niedługo po tym, jak kupiłem podupadły dom w przysiółku Nowy Świat, bardziej ze względu na tę wiele obiecującą nazwę, niż miejsce. Po wojnie mieszkali tu wysiedleńcy zza Buga, jak ja, wcześniej Niemcy, po których został jeszcze zetlały strzęp gazety z 1936 roku na strychu i mnóstwo potłuczonych buteleczek po lekach.

Nie pytam, kiedy i jak tutaj się znalazł, ani kto dopuścił się barbarzyństwa. Chcę go tylko uchronić przed dalszym zniszczeniem, szukam dla niego schronienia trwalszego niż moje kruche litery. Nie wiem, co zrobić. W jaki wmurować go mur, skoro po najbliższym w okolicy kirkucie (w miejscowości nazywającej się niegdyś Brodziec, później Brätz, a teraz jeszcze inaczej), z którego zapewne pochodzi, nie pozostało żadnego śladu, i nikt mi nawet nie może powiedzieć, gdzie się znajdował? Nie wiem, co wolno mi zrobić, a czego nie wolno. Nie wiem nawet, czy wolno mi być chwilowym strażnikiem nagrobnego kamienia. Nie wiem, kogo zapytać o radę i nie wiem, czy zdążę.

Dziękujemy Ryszardowi Krynickiemu za zgodę na publikację tekstów na Chaim/Życie. Utwory zostały zaczerpnięte z tomu „Wiersze wybrane”, Wydawnictwo a5, Kraków 2015.