„Główna bohaterka zmaga się z piętnem pochodzenia, które w różnych momentach życia daje o sobie znać. Spotykamy ją podczas podróży po Morzu Śródziemnym, kiedy powraca do miejsc i spotyka ludzi, których już dawno nie ma. Ten powrót, prześwietlony słońcem południa, ma w sobie moc oczyszczającą, jak toast wzniesiony na przekór śmierci: L’chaim! Żyjmy!”

Przedstawienie zrodziło się z projektu Fira, który w 2012 roku  zaczęli wspólnie realizować Andrzej Niziołek i Fundacja Barak Kultury. Fira Mełamedzon-Salańska, od której imienia projekt wziął swoją nazwę, miała wówczas 97 lat. Urodziła się w Charkowie, jeszcze w carskiej Rosji, od 1927 do 1939 roku mieszkała w Poznaniu. Wyjeżdżając stąd tuż przed wybuchem wojny do Palestyny,  Fira wywiozła ze sobą sześć albumów fotograficznych z ponad 1300 zdjęciami z Poznania i Polski oraz doświadczenia młodej, atrakcyjnej kobiety wstępującej w dorosłość. Te fotografie i opowiedziane przez nią tamte doświadczenia oraz przeżycia stały się materią, z której została zbudowana książka-album „Fira. Poznańscy Żydzi. Opowieść o życiu” oraz spektakl „Toast”.

Scena ze spektaklu "Toast"

Przemysław Prasnowski, założyciel Fundacji Barak Kultury i reżyser teatralny, wyjechał jesienią 2012 roku do Izraela by spotkać Firę Mełamedzon-Salańską, już z zamiarem przełożenia jej historii na język teatru.

- Moim podstawowym tropem dla tego spektaklu była chęć niestereotypowego wypowiedzenia się o życiu żydowskim w Polsce, przedstawienia innej biografii: polskiej Żydówki, kobiety niezależnej, kochającej życie - opowiada Prasnowski, reżyser „Toastu” i współautor scenariusza do spektaklu. - Fira Mełamedzon, poznańska Żydówka, taka była. To mi się nałożyło ze współczesnością. Jej potrzeba fotografowania się bardzo mi przypomina współczesną potrzebę robienia sobie selfi przez młodych ludzi. Mentalność, chęć zabawy, zmysłowość Firy, jej częste fotografowanie się na ulicy - kojarzy mi się z młodzieżą, którą można dzisiaj spotkać na ulicach. To inne myślenie o Żydach znalazło swój wyraz np. w kostiumach dla głównych bohaterek: czerwono-niebieskich, mających wraz z innymi elementami spektaklu kojarzyć się z podróżą, tańcem, przestrzenią, powietrzem. Spektakl wychodzi ku życiu. Fira po wyjeździe z Polski powadziła w Palestynie życie beztroskie, zmysłowe. Dopiero po jakimś czasie dotarło do niej, co stało się z jej światem i z życiem żydowskim w Polsce. To nie miał być Kantor, to miało być życie.

Premiera „Toastu” Teatru Ba-Q związanego z Barakiem Kultury miała miejsce w grudniu 2013 roku podczas Festiwalu Teatralnego Maski w poznańskim Ośrodku Teatralnym Maski.

„Jestem pod dużym wrażeniem tego spektaklu – napisała po premierze do jego twórców Agnieszka Kłos, pisarka, krytyczka sztuki i fotografka. Jest on świetnie opowiedziany i oczyszczony dramaturgicznie do najbardziej nośnych tropów związanych z problematyką żydowską. Ma też w sobie gombrowiczowską lekkość w podejmowaniu bardzo ważnych i głębokich tematów. I co równie istotne, »Toast« jest wyrazistym portretem niezwykłej kobiety”. 

Bardziej krytyczny był w swojej recenzji  z przedstawienia profesor Juliusz Tyszka, teatrolog z UAM i krytyk teatralny:

„Była w tym przedstawieniu tylko jedna scena, która sprostała tragizmowi jego przesłania: kamyki, upuszczane na ziemię, jeden po drugim, przez Firę i wypowiadane z każdym upadającym kamykiem imię i nazwisko. Teatralny kadisz jatom – czytelny znak, że nie wszystko zginęło, że ludzka pamięć jest może i słaba, lecz zawsze może wynurzyć nagle ze swych odmętów żywy, boleśnie wyrazisty kształt w nadziei, że inni – młodsi a wrażliwi – poniosą go dalej w przyszłość”.

Tekst opracowany m.in. na podstawie informacji i materiałów Fundacji Barak Kultury. Dziękuję Fundacji za ich udostępnienie.