Stolpersteiny (niem.: kamień, o który się potykamy), czyli po polsku Kamienie Pamięci, to swego rodzaju indywidualne pomniki ofiar Holokaustu - poszczególnych, zwykłych ludzi, których zabito, bo byli Żydami. Mają one postać brukowych kostek z przytwierdzonymi do nich mosiężnymi tabliczkami. Umieszcza się je w chodnikach przed domami, w których w momencie deportacji mieszkali wywiezieni Żydzi. Wyryte są na nich ich nazwiska, daty urodzin i śmierci, gdzie albo jak zostali zabici.

Umieszczone w Zbąszyniu 28 października br. przed trzema domami stolpersteiny przypominają osoby 11 zbąszyńskich Żydów, którzy w nich żyli i zginęli podczas wojny. Są to: Caecilie Schneider, Hans Dieter Schneider, Herta Grunberg, Ksyl Grunberg, Vera Luisa Wajman, Szmul Wajman, Jakob Abraham Wajman, Mira Wajman, Arnold Wajman, Jakub Grzybowski, Rafał Grzybowski. Kamienie Pamięci wmurowano w chodniki z inicjatywy Józefa Jaskulskiego, Fundacji TRES oraz strony FB Zbąszyński Bałagan zajmującej się upowszechnianiem wiedzy o Żydach w Zbąszyniu. Skromna, ze względu na pandemię, uroczystość odbyła się 28 października.

Wmurowanie Kamieni Pamięci nieprzypadkowo nastąpiło właśnie tego dnia. W nocy z 27 na 28 października 1938 roku hitlerowskie Niemcy przeprowadziły masową akcję błyskawicznego wysiedlenia ok. 17 tys. Żydów z terytorium III Rzeszy. W jej wyniku przewiozły lub przepędziły przez granice na stronę polską ok. 17 tys. ludzi, którzy nie mieli obywatelstwa polskiego, pozbawiając ich domów i majątku. Była to pierwsza hitlerowska akcja wysiedleńcza zapowiadająca przyszłe, przeprowadzane przez Niemców już podczas wojny akcje deportacyjne, w tym milionów Żydów do obozów Zagłady.

W Zbąszyniu mieszkało przed wojną niewielu Żydów. Także oni zostali po wybuchu wojny i opanowaniu przez Niemców miasta wywiezieni z podręcznym bagażem do Generalnego Gunernatorstwa, gdzie większość z nich zginęła.

Zwyczaj upamiętniania w ten sposób zamordowanych Żydów zainicjował w 1995 roku niemiecki artysta Gunter Deming. Pierwsze z stolpersteinów wmurowano w Kolonii. W Polsce znajdują się one w niewielu miejscowościach, m.in. we Wrocławiu, Łomży, Mińsku Mazowieckim, Oświęcimiu, Zamościu. Wmurowanie Kamieni Pamięci w Zbąszyniu było możliwe dzięki dofinansowaniu ze przez Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie oraz gminę Zbąszyń.

Filmowe relacje z wmurowania Kamieni Pamięci w Zbąszyniu oraz inne informacje - pod podanymi linkami.