logo l

Rydzyna

Miasto leżące ok.8 km na południe od Leszna, po raz pierwszy wzmiankowane w 1403 roku. Około 1422 roku otrzymało prawa miejskie, a w 1551 roku ponownie - prawo magdeburskie. Należało do rodziny Rydzyńskich, którzy w XV wieku pobudowali tu zamek. W XVII wieku przeszło w ręce potężnych rodów magnackich, najpierw Leszczyńskich a potem Sułkowskich. Leszczyńscy wznieśli tu w latach 90. XVII wieku okazały pałac wg projektu królewskiego architekta Józefa Szymona Belottiego (następnie przebudowany wg projektu Pompeo Ferrariego). W latach 1714 i 1718, król August II przyjmował w Rydzynie poselstwa tatarskie, tureckie i rosyjskie. W 1738 r. król Stanisław Leszczyński sprzedał Rydzynę Aleksandrowi Sułkowskiemu, byłemu ministrowi Augusta II Sasa, który do lat 60. XVIII wieku odbudował zniszczone przez pożary miasto.

W XV wieku w Rydzynie znaleźli schronienie czescy husyci, a po wojnie trzydziestoletniej także wielu protestantów, uchodźców ze Śląska. Od 1774 do 1820 roku w mieście działało znane gimnazjum pijarskie, a w 1783 Sułkowscy powołali ordynację rydzyńską, która istniała do śmierci w 1909 roku szóstego, ostatniego z ordynatów. W 1784 roku wojewoda August Sułkowski utworzył w Rydzynie Akademię Rycerską, a w 1787 w zamkowym teatrze przedstawiono polską premierę komedii Moliera „Mieszczanin szlachcicem”.

W 1924 roku powołana została Fundacja Sułkowskich, w ramach której w zamku do 1939 roku działało Gimnazjum i Liceum z internatem - dla synów zamożnych ziemiańskich rodzin. W czasie okupacji w pałacu funkcjonował internat Hitlerjugend. W 1945 roku zamek w Rydzynie został spalony przez wojska radzieckie, odbudowano go w latach 1975-1989. Rydzyna do dzisiaj zachowała swój szczególny, urbanistyczny i architektoniczny charakter miasta należącego do magnackiego rodu, leżącego przy jego siedzibie.

Pierwsze informacje nt. obecności Żydów w Rydzynie pochodzą z początku XVIII wieku, ale musieli osiedlić się tutaj już w poprzednim stuleciu. W latach 1713 i 1714 w mieście odbyły się obrady żydowskiego sejmiku ziemstwa wielkopolskiego, w których uczestniczyło wielu żydowskich uczonych.

W 1775 roku ówczesny właściciel Rydzyny, książę August Sułkowski, wystawił dla rydzyńskich Żydów list ochronny, który gwarantował im swobodę handlu, a osiem lat później, by zachęcić Żydów do osiedlania się w jego posiadłościach, nakazał wydrukowanie plakatów w języku niemieckim, które opisywały możliwości handlowo-wytwórcze miasteczka. Rozprowadzono je po okolicznych prowincjach. W efekcie pod koniec XVIII wieku w Rydzynie istniała już samodzielna gmina wyznaniowa i wybudowano synagogę.

Mimo to gmina żydowska pozostaje małą. W pierwszej połowie XIX wieku liczba Żydów w mieście wynosi między 70 a 85 osób (około 20 rodzin), między którymi istnieją powiązania rodzinne. Większość z nich trudni się handlem. Miasto nie posiada własnego rabina - korzysta ze wsparcia rabina leszczyńskiego - zatrudnia jedynie kantorów i rzezaków rytualnych.

W 1920 roku, z powodu wyjazdu do Niemiec wszystkich pozostających jeszcze w mieście Żydów gmina żydowska w Rydzynie ulega samorozwiązaniu.

Obecnie miasto ma około 2600 mieszkańców.

Oprac. na postawie informacji z Wikipedii i Wirtualnego Sztetla.


Projekt
CHAIM/ŻYCIE

Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań


Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka

CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:

* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.

* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.

* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.

Kontakt

  • Andrzej Niziołek

  • Hana Lasman

  • Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.

© 2020 Fundacja Tu Żyli Żydzi. Strony Trojka Design.