W zabytkowym budynku Starego Dworca w Zbąszyniu otwarto 4 sierpnia wystawę 1938 Wypędzeni/Przygarnięci. Upamiętnia ona 85 rocznicę Polenaktion, czyli wypędzenia z hitlerowskich Niemiec do Polski, głównie do Zbąszynia, tysięcy mających polskie obywatelstwo Żydów zamieszkałych w Rzeszy.
Wystawa, jak czytamy w informacji Fundacji Tres, która zorganizowała jej prezentację w Zbąszyniu, skupia się na polskich Żydach mieszkających w Berlinie. Możemy na niej prześledzić tło historyczne oraz losy sześciu berlińskich rodzin, które doświadczyły wypędzenia.
Wystawa podzielona jest na kilka części: Życie w Berlinie do 1938 roku, wypędzenie w październiku 1938 roku, prześladowania i przetrwanie. Dodatkowo prezentujemy specyfikę życia wypędzonych w Zbąszyniu, pokazujemy kontekst lokalny oraz relacje wypędzonych z mieszkańcami. Suplementem do wystawy są współczesne upamiętnienia wydarzeń z 1938 roku zrealizowane w Zbąszyniu.
Wystawa potrwa do końca października.
Polenakzion był – jak przypominają organizatorzy – pierwszym masowym wypędzeniem ludności w Europie dokonanym przez Niemców.
Wczesnym rankiem 28 października 1938 roku policja berlińska aresztowała w mieszkaniach lub na ulicy ponad 1500 Żydów i doprowadziła ich do miejsc zbiórki. Jeszcze tego samego dnia zostali przetransportowani pociągiem do polskiej granicy. Większość musiała wysiąść w Neu-Bentschen (w Zbąszynku). Pod strażą i brutalnie obrabowani zostali zmuszeni do marszu na granicę niemiecko-polską w pobliżu miasta Zbąszyń.
W zimny i deszczowy weekend 28 i 29 października 1938 roku do tego miasta przybyło ponad 8 000 osób z całej Rzeszy Niemieckiej, zmuszani do przekraczania granicy z Polską w różnych miejscach. Zostali wypędzeni z Rzeszy Niemieckiej, ponieważ byli obywatelami polskimi, choć wielu mieszkało w Niemczech od dziesięcioleci, a niektórzy nawet się tam urodzili.
Fragment wystawy w Zbąszyniu
Z okazji wystawy i w ramach projektu „Wbrew uprzedzeniom” Fundacja Tres zorganizowała w Zbąszyniu także warsztaty komunikacji międzykulturowej dla młodzieży szkolnej, w ramach których przygotowuje ona spektakl teatralny. Jego premiera zaplanowana jest na koniec października, kiedy przypadnie dokładna 85. rocznica Polenaktion.
Wystawa 1938 Wypędzeni/Przygarnięci powstała w 2018 roku w Niemczech na obchody 80. rocznicy Polenaktion – przygotowana przez Wydział Historii Instytutu Europy Wschodniej Uniwersytetu Freien oraz Active Museum w Berlinie. Przez pół roku była wówczas pokazywana w Stiftung Neue Synagoge Berlin – Centrum Judaicum, obejrzało ją ponad 40 tys. osób. Rok później zaprezentowano ją w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie. Teraz staraniem Fundacji Tres została przeniesiona do Zbąszynia, do budynku, który jest autentycznym świadkiem tamtejszych wydarzeń.
„1938 Wypędzeni/Przygarnięci”, Stary Dworzec w Zbąszyniu, 4 sierpnia – 30 października 2023 roku. Można ją oglądać w piątki w godz. 14-18, soboty od 10 do 14 i niedziele od 14 do 18.