Pierwszą pracą była zrealizowana w latach 2001-2002 głośna „Arbeitsdisziplin” („Dyscyplina pracy”). Na projekt składa się pocztówka ze zdjęciem fabryki Volkswagena na obrzeżach Poznania – a dokładniej wieńczącej dach fabryki wieży z logiem firmy, otoczonej ogrodzeniem z kolczastego drutu – oraz trwający niemal godzinę film bez jakiegokolwiek komentarza – zapętlone ujęcie umundurowanego strażnika spacerującego wzdłuż zwieńczonego drutem kolczastym ogrodzenia – czytamy na stronie Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

Pomiędzy kolejnymi powtórzeniami tej sekwencji pojawia się widok samej fabryki, a zwłaszcza jej wysokiej, oświetlonej neonem wieży. Warto zaznaczyć, że Artbeitsdisziplin to film i projekt, który powstał w wyniku prostej rejestracji i pozbawiony jest elementów manipulacji obrazem, a zdjęcia zostały wykonane w całości właśnie w okolicach fabryki pod Poznaniem. Masywne ogrodzenie z drutem kolczastym, teren chroniony przez uzbrojonych strażników, czy też monumentalna wieża-komin nasuwają jasne skojarzenia z obozami koncentracyjnymi wybudowanymi przez hitlerowców w czasie wojny. Refleksja podjęta tu przez artystę zdaje się biec dwutorowo. Po pierwsze zastanawia się on do jakiego stopnia ogląd rzeczywistości sformatowany jest traumatycznymi wydarzeniami pierwszej połowy XX wieku, oraz co decyduje o tym, że w nowoczesnym zakładzie produkcyjnym odnaleźć możemy wizualne odniesienia do koszmarów przeszłości? Po drugie zaś, Jakubowicz pokazuje jak bardzo zbliżone są do siebie w wyrazie wszelkie formy dozoru i władzy. Obraz fabryki samochodów Volkswagena jawi się tu jako „traumatyczny powidok” fabryki śmierci z okresu II wojny światowej.

Sam artysta dodaje do tego jeszcze jeden wątek. – To jedna z pierwszych prac artystycznych w Polsce po 1989 roku, która zwraca uwagę na warunki pracy po transformacji państwa i gospodarki z początku lat dziewięćdziesiątych – mówi. – Dla mnie ten kontekt Holokaust – warunki pracy był bardzo ciekawy.

Rozgłos, jaki Jakubowicz zdobył tą pracą, nie wziął się jednak z niej samej, a z zablokowania jej pokazu w Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu w 2002 roku wskutek interwencji władz firmy Volkswagen u prezydenta Poznania, a następnie interwencji tego ostatniego u rektora poznańskiej uczelni artystycznej. Jak mówi twórca, dzięki tej, opisywanej w całej Polsce aferze oraz ostatecznemu nie pokazaniu „Arbeitsdisziplin”, kuratorzy i szefowie galerii zaczęli go zapraszać do realizacji innych projektów artystycznych.

Kolejne dwie prace Jakubowicza bardziej związane są już z nie-pamięcią Żydów w konkretnym miejscu i powstały po kilkunastu latach od „Arbeitsdisziplin”.

Dziękuję Rafałowi Jakubowiczowi za udpostępnienie fotografii projektu.