Działo się tak, bo jego dziadek, Joseph Adamkiewicz, przez szereg był lat chirurgiem miejskim w Gnieźnie. W 1834 roku został wymieniony w gronie 65 gnieźnieńskich Żydów, którzy otrzymali patenty naturalizacyjne. Ojciec Alberta, Adolf (ur. 14 września 1816 lub 1817 w Gnieźnie), był lekarzem i doktorem medycyny. Początkowo pracował jako praktyczny lekarz w Żerkowie, m.in. w latach 1848-1862, a następnie w Kętrzynie (Rastenburg), w ówczesnych Prusach Wschodnich. Matka, Susanna z d. Jacobsohn, pochodziła z Gniewkowa (ur. 14 listopada 1829 lub 1830).

Od 1 sierpnia 1869 roku rodzina Alberta mieszkała w Rawiczu, gdzie Adolf Adamkiewicz objął urząd lekarza powiatowego, radcy sanitarnego i tajnego radcy medycznego. Z Rawiczem rodzina Adamkiewiczów związana była do 1 października 1891 roku, kiedy wyprowadziła się do Berlina. Starszy brat Alberta, Hugo (ur. 13 czerwca 1848), zamieszkał tam kilka lat wcześniej. Najmłodszy z braci, Sigismund (ur. 14 kwietnia 1858), wyjechał z kolei do Duisburga.

Albert Adamkiewicz uczęszczał do gimnazjów w Bydgoszczy i Kętrzynie. Studia medyczne podjął na Uniwersytecie w Królewcu w 1868 roku, by wkrótce przenieść się do Wrocławia. Tam, w zakładzie fizjologii, kształcił się pod kierunkiem prof. Rudolpha Heidenheina, pełniąc jednocześnie obowiązki jego asystenta. W związku z uczestnictwem w wojnie francusko-pruskiej w latach 1870-1871 chwilowo przerwał studia, by podjąć je ponownie na Uniwersytecie w Würzburgu, w Wydziale Anatomii Patologicznej u prof. Friedricha Recklinghausena. W 1872 roku za pracę Die mechanische Blutstillungsmittel poświęconą mechanicznym urządzeniom pozwalającym zatamować krwawienie, otrzymał tytuł doktora medycyny. W 1873 roku, po powrocie do Wrocławia, ukończył studia i złożył pozostałe egzaminy, w tym egzamin rządowy.

W latach 1873-1876 Adamkiewicz pracował jako asystent Wilhelma von Witticha w Instytucie  Fizjologii Uniwersytetu w Królewcu, a następnie jako szef laboratorium Wydziału Chorób Wewnętrznych u Bernharda Naunyna. Po uzyskaniu tytułu docenta patofizjologii wykładał patologię i diagnostykę lekarską. W 1876 roku przeniósł się do Berlina, gdzie jako starszy lekarz otrzymał posadę w Wydziale Chorób Nerwowych przy szpitalu Charité i podjął współpracę z prof. Carlem Westphalem. Po uzyskaniu powtórnej habilitacji wykładał na Berlińskim Uniwersytecie  patologię szczegółową.

W 1879 roku został zaproszony do wydziału lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie powierzono mu kierowanie wydziałem Patologii Ogólnej i Doświadczalnej. Mimo słabej znajomości języka polskiego bardzo szybko zdobył sobie uznanie jako doskonały pedagog i zwolennik eksperymentów medycznych. Ich efektem było m.in. odkrycie przez Adamkiewicza waskularyzacji stosu pacierzowego oraz udowodnienie łączności ważnych chorób tego stosu, szczególnie tabesu syfilistycznego, z naczyniami. Jednym z ważniejszych jego osiągnięć było także opracowanie metody barwienia tkanek chorych i zdrowych oraz opisanie największej tętnicy korzeniowej odcinka lędźwiowego rdzenia kręgowego, określanej dziś eponimem tętnicy Adamkiewicza. W swojej pracy szczególnie koncentrował się na patologii ośrodkowego układu nerwowego, badając jego unaczynienie i opisując postępujące porażenie nerwów czaszkowych.

Jego rozliczne prace z różnych dziedzin medycyny, w sumie około 100 publikacji i artykułów, sprawiły, że jego nazwisko do dzisiaj liczy się w literaturze medycznej, szczególnie w obszarze fizjopatologii i neuropatologii. Jako najważniejsze wymienia się jego prace dotyczące ucisku mózgowego (Wiedeń 1883 i 1884), barwienia rdzenia safraniną (Wiedeń 1884, Kraków 1885), opracowanie dotyczące białek i peptony (Berlin 1874-1878), wydzielania potu (Berlin 1878), czynności obustronnych (Berlin 1879) oraz opracowanie poświęcone tętnicy rdzenia przedłużonego (Wiedeń 1892).

W 1891 roku Adamkiewicz ogłosił odkrycie pasożyta raka, którego nazwał Coccidium sarcolytus. Przedwczesne ujawnienie niesprawdzonej do końca teorii przyniosło mu ze strony jego kolegów z wydziału lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego uzasadnioną krytykę. W odpowiedzi na nią Adamkiewicz zerwał stosunki ze środowiskiem krakowskim i za zgodą Ministerstwa Oświaty przeniósł się w 1892 roku do Wiednia. Tam zamierzał kontynuować badania nad skutecznością wynalezionej przez siebie surowicy przeciwrakowej („kankroina”). Początkowo korzystał z pomocy kliniki chirurgicznej prof. Eduarda Alberta, który udostępnił mu wszystkie niezbędne materiały. Z czasem okazało się jednak, że dalsze prowadzenie badań nad rzekomym pasożytem raka i leczeniem raka wynalezioną przez siebie surowicą, także w Wiedniu nie są możliwe. Ogłoszone drukiem prace odnoszące się do tych kwestii, m.in. Untersuchung über des Krebses (Wiedeń i Lipsk 1893), Ueber den Krebsparasiten (Wiedeń 1894) oraz znacznie później: Die Heilung des Krebses (Wiedeń 1903), także nie przyniosły Adamkiewiczowi spodziewanego uznania. W tej sytuacji, mając zamkniętą drogę powrotu na katedrę w Krakowie, tłumacząc się nadwątlonym stanem zdrowia, wniósł podanie o emeryturę (1893).

W 1894 roku, już jako emerytowany wykładowca, objął posadę ordynatora Żydowskiego Szpitala im. Rothschilda we Wiedniu. Wypada jednak nadmienić, że jeszcze w czasie pobytu w Krakowie, w 1888 roku, Adamkiewicz dokonał konwersji i przeszedł z judaizmu na katolicyzm; jako katolik, związany był z wiedeńskim szpitalem przez ponad dwadzieścia lat.

Mimo negatywnych ocen i niepowodzeń w pracy naukowej, Adamkiewicz nadal starał się prowadzić badania i niejednokrotnie jeszcze zabierał głos w sprawach dotyczących patologii i chorób nerwowych. Do ważniejszych opracowań poświęconych tym zagadnieniom zalicza się: Die Funktionsstörungen des Grosshirnes (Wiedeń 1898), Die Grosshirnrinde als Orgon der Seele (Wiesbaden 1902) i Die Eigenkraft der Materie und das Denken im Weltall (Wiedeń, Lipsk 1906) oraz artykuły: Zur Funktion der Schweißsekretion, „Neurologisches Zentralblatt” (1907) i Der Doppelmotor im Gehirn, „Neurologisches Zentralblatt” (1907).

Albert Adamkiewicz był członkiem wielu towarzystw lekarskich, m.in. w Królewcu, Krakowie, Paryżu, Wiedniu, Lipsku, Wiesbaden i Berlinie. Był żonaty z Kazimierą Reychman. Zmarł 31 października 1921 roku w Wiedniu.

Artykuł został opublikowany w „Informatorze Kulturalnym i Turystycznym Południowo-Zachodniej Wielkopolski” w 2002 roku, nr 4, s. 24-25. Wersja poprawiona i rozszerzona.

Dziękuję autorowi za jego udostępnienie tekstu portalowi Chaim/Życie.