Znajdowaliśmy się w neutralnej zonie szerokości mniej więcej kilometra i nie mogliśmy dalej przejść. Z jednej strony granicy pilnowali żołnierze niemieccy, z drugiej radzieccy. Ja z rodzicami spędziłem tam jedną noc, ale tysiące innych tkwiło tutaj już kilka dni.
Prezentujemy pierwszą część obszernych wspomnień Adama - dla przyjaciół Adka - Redlicha, jednego z ostatnich poznańskich Żydów, który zmarł prawie dokładnie rok temu, 5 września 2020 w Giwatajim koło Tel Awiwu. Cały tekst obok, w zakładce: Wspomnienia Adka Redlicha - część 1.
Adek Redlich urodził się w 1925 roku w Łodzi, ale już kilka miesięcy później jego rodzice, Augusta i Pinkus, przeprowadzili się z synem do Poznania. Ojciec był obrotnym kupcem i przedstawicielem na Polskę jednego z austriackich banków. Mieszkali przy ul. Małe Garbary, w jednej z nieistniejących dziś kamienic. Tu Adek spędził dzieciństwo i wczesną młodość - opuścił Poznań w pospiechu we wrześniu 1939 roku, kilka dni po wybuchu wojny. Opisuje to w publikowanym dziś tekście.
Więcej o Adku Redlichu pisaliśmy na Chaim/Życie przed rokiem: https://chaim-zycie.pl/kultura-i-historia/poznan/437-zmarl-adek-redlich
Swoje wspomnienia Redlich zaczął spisywać około 2004-2005 roku, namówiony przez syna Dowa. - Ojciec często opowiadał o różnych przeżyciach, przekonywałem go, żeby zapisał je dla rodziny. Kiedy w 2003 roku zmarła mama, z którą był bardzo związany, dodatkowo uważałem, że powinien mieć jakieś zajęcie - opowiada Dow Redlich. - Skończył już osiemdziesiąt lat, ale nauczył się pisać na komputerze i co dwa, trzy tygodnie siadał przed nim i dopisywał kolejnych parę stron. Tak pisał przez około dziesięć lat. Pod koniec pogorszył mu się wzrok, a dodatkowo zaczął opisywać, jak spotkał mamę, więc pisanie szło mu coraz wolniej i trudniej.
Wspomnienia Adka Redlicha są obszerne i obejmują różne etapy jego życia. Nie będziemy ich publikować od razu w całości, tylko stopniowo w częściach. Dziś część pierwsza - opis jego dzieciństwa w Poznaniu oraz pierwszy okres pobytu w Związku Radzieckim, dokąd Redlichowie uciekli przed Niemcami zimą z 1939 na 1940 roku.
W następnych częściach ukażą się wspomnienia z dalszego pobytu w ZSRR, powrotu do powojnnej Polski i życiu w niej do 1957 roku, a wreszcie wyjazd rodziny do Izraela i rozpoczęciu tam życia na nowo.
To kolejne nowe wspomnienie o przedwojennym świecie poznańskich Żydów, które dodajemy do już istniejących opowieści i świadectw - np. Firy Mełamedzon-Salańskiej, Noacha Lasmana, Jurka Janowskiego, także Bronka Bergmana i innych (ich fragmenty są publikowane na Chaim/Życie). Zarazem to wspomnienia inne w treści od tamtych, bowiem Adek stosunkowo niewiele miejsca poświęca swojemu życiu w Poznaniu, dużo za to pisze o czasie wojny spędzonym w Rosji i obfitującym w liczne wydarzenia. Tym samym tekst Redlicha dodaje do historii poznańskich Żydów jeszcze inne, rzadkie dotąd świadectwo - bezpośredni opis losu i tułaczki w radzieckiej Rosji, w której wojnę udało się przeżyć największej grupie poznańskich Żydów.
Ponieważ Adek Redlich nie był człowiekiem piszącym - przez całe życie był zegarmistrzem, a w Izraelu wspólnie z żoną prowadził także sklep - jego tekst jest na swój sposób surowy, pozbawiony stylistycznych zabiegów. Bardzo konkretny - w równie konkretny, prosty i mocny sposób daje czytelnikowi obraz losu i światów, które opisuje.
Wkrótce kolejna część wspomnień.
Dziękuję Dovowi i Mosze Redlichom, synom autora, za zgodę na publikację tekstu wspomnień ich ojca oraz za udostepnienie zdjęć z rodzinnego archiwum.
Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka
CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:
* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.
* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.
* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.
Andrzej Niziołek
Hana Lasman
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Projekt finansowany jako zadanie publiczne Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2021 r.