Wszystkich, którzy może mają jakieś pamiątki po wielkopolskich Żydach - zdjęcia, listy, dokumenty, własne wspomnienia - proszę o podzielenie się nimi z Chaim/Życie. Wiem, że takie pamiątki są - zdarzało mi się już dostawać je uczestników żydowskich wycieczek, które oprowadzam po Poznaniu. Najczęściej są to ustne opowieści, papiery, zdjęcia.
Rodzina Rohrów z Goliny Wielkiej pod Bojanowem to przypadek niezwykłej przemiany jednej z tradycyjnych jeszcze w I połowie XIX wieku wielkopolskich żydowskich rodzin - w rodzinę zniemczonych, ziemiańskich Żydów żyjących jak inni okoliczni polscy i niemieccy właściciele ziemscy. Ich historia w 1861 roku połączyła się z majątkiem w Golinie i związana z nim była przez trzy pokolenia - to ostatnie przyjęło już chrzest porzucając judaizm.
Przytoczony poniżej tekstKiedy i skąd przybyli Żydzi do Polski to wykład Majera Bałabana, jaki po obronieniu swojej pracy habilitacyjnej wygłosił w 1928 roku na Uniwersytecie Warszawskim. Owo przybywanie Żydów do Polski odbywało się, wg niego, w czterech kolejnych okresach, tak z zachodu jak wschodu, a najbardziej masową była emigracja od drugiej połowy XIII do końca XV wieku, podczas której Żydzi docierali do Wielkopolski i na Śląsk z miast niemieckich, Wiednia i Pragi - przyciągani dodatkowo przez przywileje, które otrzymywali od tutejszych książąt.
„Po wybuchu powstania wielkopolskiego w grudniu 1918 roku i po ustaleniu polskiej granicy zachodniej zaczął się z Wielkopolski exodus Niemców, a wraz z nimi Żydów. Niemal wszyscy wyjechali do Niemiec. W Poznaniu pozostała garstka kilkuset Żydów, w większości ubogich, ale między nimi byli też lekarze, kilku kupców i jeden właściciel ziemski. Równocześnie zaczęli napływać nowi mieszkańcy; nie zabrakło wśród nich Żydów z innych terenów Polski. Przede wszystkim byli to ludzie z Kongresówki, mieszkańcy przyległych do nieaktualnej już granicy powiatów: Kalisz, Koło, Konin, Turek, którzy, przyjeżdżając...
1 września 2020 roku nad poznańskim Jeziorem Rusałka, które w czasie wojny budowali żydowscy więźniowie niemieckich obozów pracy oraz polscy robotnicy przymusowi, ustawiono tablicę informującą o tym fakcie i upamiętniającą ich niewolniczą pracę.
Chociaż dziś niewiele na to wskazuje poznańska gmina Żydowska była obok gmin Krakowskiej, Lubelskiej i Lwowskiej jedną z najstarszych i przez całe wieki również jedną z najważniejszych na ziemiach polskich. Nie mając oparcia w zabytkach materialnych świetna przeszłość gminy i sylwetki jej duchowych przywódców zatarły się w powszechnej świadomości. Niewielu Poznaniaków potrafi dziś rozpoznać sylwetkę wielkiej synagogi w oszpeconym budynku pływalni przy ulicy Stawnej. Mało kto wie, że jeszcze na początku ubiegłego stulecia było ich w Poznaniu kilka. Żadna z długiego pocztu wybitnych postaci piastujących...
W tym znakomitym tekście prof. Krzysztof A. Makowski opisuje historię wielkopolskich Żydów koncentrując się na XIX i XX wieku i przedstawia czynniki, które wskutek rozbiorów - konkretnie po 1815 roku - doprowadziły do rozejścia się dróg rozwojowych ludności żydowskiej w pruskiej i rosyjskiej części regionu.
Krzysztof Kwiatkowski, projektant i kierownik jednej z pracowni projektowych na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu, tak rozpoczyna swój tekst „Nowa Synagoga w Poznaniu. Wirtualna rekonstrukcja” opublikowany w 2010 roku w „Zeszytach Artystycznych”:
Niezwykly projekt Krzysztofa Kwiatkowskiego „Niech pokój będzie w Twoich murach”, zrealizowany w 2007 roku na 100-lecie Nowej Synagogi w Poznaniu, polegał na cyfrowym odtworzeniu architektonicznych i dekoracyjnych detali wnętrza Synagogi Nowej. Następnie obrazy przedstawiające wnętrze synagogi, tak, jak ono oryginalnie wyglądało, wraz z owymi odtworzonymi detalami zostały wyświetlone na ścianach i kopule synagogi, w miejscach, w których znajdowały się przed zniszczeniem.
W 2007 roku Krzysztof Kwiatkowski bierze udział w pracach zespołu architektów, którzy przygotowują dla gminy żydowskiej w Poznaniu studium programowo-przestrzenne planowanego w budynku dawnej świątyni ośrodka o nazwie Synagoga Nowa - Centrum Judaizmu i Dialogu. Krzysztof Kwiatkowski tworzy wizualizacje projektu. W swoim tekście „Nowa Synagoga w Poznaniu. Wizualna rekonstrukcja” tak opisywał te prace:
We wstępnej części elektronicznego wydania po polsku swojej Szosy Noach Lasman - jak można przypuszczać patrząc na styl i faktograficzną precyzję tego tekstu - przedstawił swój następujący biogram:
Nie było u nas w domu religijnego obchodzenia szabasu, ale matka moja zapalała świece w piątek wieczór i jedzenie było koszerne. Świnina była zabroniona, a naczynia były inne na mięsne i inne na mleczne potrawy. Ale nie byliśmy religijną rodziną - publikujemy przedwojenne wspomnienia poznaniaka Jurka Janowskiego, chłopaka z Tamy Garbarskiej.
„Wy mordercy! Wy zbrodniarze!” - rzuca w twarz Niemcom Hermann Steinitz, były nauczyciel literatury i języków w niemieckim Gimnazjum im. Schillera w Poznaniu, wprowadzany na krakowski „umschlagpltz”. Niemcy cudem nie zabiją go na miejscu, więc cała rodzina Steinitzów pojedzie w bydlęcych wagonach do Bełżca. Ocaleje tylko jego starszy syn Helmut, który widzi, jak ojciec występuje przeciwko hitlerowcom. I który wpierw wywija się selekcji w krakowskim getcie, a potem przechodzi żywy przez obozy koncentracyjne, w tym Auschwitz.
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Urodził się w 1963 roku w Poznaniu, w 1988 roku ukończył studia w Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Poznaniu dyplomem w zakresie wzornictwa przemysłowego w pracowni prof. Tomasza Matuszewskiego - na Wydziale Architektury Wnętrz i Wzornictwa Przemysłowego oraz malarstwa w architekturze w pracowni prof. Jana Gawrona.
Jacek Rafał Kubiak urodził się 5 maja 1957 roku w Poznaniu. Studiował polonistykę i germanistykę na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W czasach studenckich i później był zaangażowany w działalność opozycyjną, od 1977 roku działał w Studenckim Komitecie Solidarności oraz w Komitecie Obrony Robotników.
W ciągu dwudziestu lat Noach Lasman pisze dziewięć książek - w większości będących literackimi wspomnieniami obejmującymi ponad trzydzieści lat, od końca lat 20. do końca lat 50. XX wieku. Te książki - opis Polski od endeckiego Poznania, przez wojenną Zagładę, do komunistycznego PRL-u - w 2019 roku ukazały się w Poznaniu jako książka "Wspomnienia z trzech światów". Wciągają jak książka przygodowa i są ważnym świadectwem dla historyków.
Dawid Sonnabend, mój dziadek ze strony ojca, był chazanem w Wielkiej Synagodze, szochetem[i] i aktywnym członkiem zarządu gminy żydowskiej miasta Poznania od roku 1921, do wypędzenia z miasta w roku 1939.
Nie znajduję innych słów, jak te najprostsze, których tak rzadko można uczciwie użyć: to wspaniałe malarstwo i wspaniała wystawa. Po prostu. Recenzja pośmiertnej wysatwy ostatnich obrazów Jerzego Piotrowicza w Galerii U Jezuitów w Poznaniu.
Jednym z najsłynniejszych rabinów, który urodził się w Poznaniu w 1525 r. (według ery żydowskiej w 5285 r.), był Juda Loew ben Bezalel (syn Bezalela), lepiej znany jak Maharal z Pragi[1]. Jego przydomek pochodzi od hebrajskiego akronimu MaHaRaL (ל"רהמ), utworzonego od wyrażenia Moreinu ha-Rav Loew (Nasz Nauczyciel Rabbi Loew). Maharal uznawany jest za jednego z najważniejszych znawców Talmudu, żydowskiej filozofii i mistyki. Przez wiele lat służył jako rabin gminy żydowskiej w Pradze, jednak jego korzeni szukać należy w Poznaniu.
Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka
CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:
* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.
* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.
* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.
