Na starym cmentarzu żydowskim w Dobrej po wojnie przez dziesieciolecia było targowisko. Teraz znów służy on zmarłym i żywym – jest miejscem pamięci, edukacji przez praktykę oraz spotkań Polaków i Żydów.
Wirtualny spacer po wystawie "Steineck" w budynku Szkoły Podstawowej nr 57 w Krzyżownikach-Smochowicach, https://my.skanowanie.xyz/tour/barakkultury-rusalka?fbclid=IwAR1DCy0RqPdgyoedVLns3YzzXLeOzMCg_qYne0RKz-ltybw5UXIUn4B5IPA
W Wielkopolsce podczas II wojny światowej od 1940 do jesieni 1943 roku działało około 150 żydowskich obozów pracy, a w Poznaniu i okolicy było ich aż około 30. Przeżyło je bardzo niewielu Żydów, a pozostawionych świadectw o panujących w nich warunkach jest zaledwie parę. Przedstawiamy historię jednego z tych więźniów i świadków, Berka Jakubowicza z Dobrej koło Turku, po wojnie Benjamina Jacobsa, więźnia podpoznańskich obozów pracy w Krzyżownikach i Kobylepolu.
Fotografie – Muzeum Miasta Turku im. J. Mehoffera, Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Dobrskiej, Paweł Janicki
Świadkowie: Marianna Tylżanowska, Gertruda Milewska, Kazimiera Janicka, Henryk Kleśta
W filmie wykorzystano fragmenty filmów dokumentalnych „Werhmacht – zbrodnie wojenne” oraz „Werhmacht soldiers and officers”
Film zrealizowano na potrzeby Koła Miłośników Dziejów i Tradycji Regionów w gminie Kawęczyn
Linki:
Film „Getto w Czachulcu”, https://www.youtube.com/watch?v=mxOZm1a0eCc
Paweł Janicki o getcie w Czachulcu na konferencji IPN „Żydzi w Wielkopolsce w XX wieku. Historia i pamięć”, 2020 , https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/90732,Konferencja-Zydzi-w-Wielkopolsce-w-XX-wieku-Historia-i-pamiec-Poznan-2728-lutego.html
Relacja Cipory Zomer, wielkopolskiej Żydówki ocalałej z getta w Czachulcu, https://poznan.ipn.gov.pl/pl7/aktualnosci/140962,Relacja-ocalalej-wielkopolskiej-Zydowki-Cipory-Zomer.html
Heidemühle - Młyn na wrzosowisku, https://www.wikiwand.com/pl/Heidem%C3%BChle
Historia Żydów w Turku, https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_%C5%BByd%C3%B3w_w_Turku
Getta wiejskie Niemcy tworzyli w okupowanej Polsce rzadko, w Wielkopolsce powstały aż cztery: w Bugaju/Nowinach Brdowskich, Grodźcu, Rzgowie oraz – największe – w Czachulcu Nowym koło Turku. Przedstawiamy artykuł oraz film Pawła T. Janickiego poświęcone właśnie temu ostatniemu, największemu z wiejskich gett w Polsce, utworzonemu przez hitlerowców 21 września 1941 roku.
21 września 1941 roku koło Turku utworzono getto wiejskie dla okolicznych Żydów – jedno z zaledwie kilku tego typu stworzonych przez hitlerówców w okupowanej Polsce. 21 września br. w Kawęczynie odbytły się uroczyste obchody 80. rocznicy utworzenia tego getta, obejmujacego 17 wsi i noszącegio od największej z nich nazwę getta w Czachulcu Nowym. W innych tekstach na Chaim/Życie, do których poniżej odsyłamy, przedstawiamy m.in. historię tego getta.
Ta szkoła od lat znana jest z szerokich działań na rzecz dialogu polsko-żydowskiego. Ta szkoła – czyli Zespół Szkolno-Przedszkolny w Dobrej. – Tym, którzy w swoich miejscowościach są strażnikami pamięci. Bez wsparcia i działając czasem w izolacji sprawiacie Państwo, że pamięć o żydowskich sąsiadach i o żydowskich społecznościach nie zginęła – mówił w 2018 roku dyrektor Żydowskiego Muzeum Galicja w Krakowie przyznając odznaczenia „Chroniąc pamięć” dyrektorowi dobrskiej szkoły Markowi Milczarkowi oraz nauczycielowi Pawłowi Janickiemu.
Szkoła Dialogu – Dobra, https://zspdobra.edu.pl/szkola-dialogu.html
Paweł T. Janicki Heidemühle czyli młyn na wrzosowisku, https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/90732,Konferencja-Zydzi-w-Wielkopolsce-w-XX-wieku-Historia-i-pamiec-Poznan-2728-lutego.html
Zawsze kiedy w kościele w Dobrej odbywała się msza święta, Żydzi musieli zamykać swoje sklepy i warsztaty. A kiedy ksiądz udawał się do chorego z Najświętszym Sakramentem – zasłaniać okna i zamykać drzwi.
Szkoła Dialogu – Dobra, https://zspdobra.edu.pl/szkola-dialogu.html
Paweł T. Janicki Heidemühle czyli młyn na wrzosowisku, https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/90732,Konferencja-Zydzi-w-Wielkopolsce-w-XX-wieku-Historia-i-pamiec-Poznan-2728-lutego.html
Zawsze kiedy w kościele w Dobrej odbywała się msza święta, Żydzi musieli zamykać swoje sklepy i warsztaty. A kiedy ksiądz udawał się do chorego z Najświętszym Sakramentem – zasłaniać okna i zamykać drzwi.
Tak zwany nowy cmentarz żydowski w Dobrej – założony pod koniec XIX wieku – istniał do października 1942 roku, kiedy to został zniszczony, a nagrobki z niego zostały wykorzystane przez Niemców do budowy chodników oraz przepustów.
Projekt CHAIM/ŻYCIE
Fundacja Tu Żyli Żydzi, Poznań
Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci, realizowane w 2020 r. przez Andrzeja Niziołka
CHAIM/ŻYCIE - portal o kulturze, Żydach, artystach i Wielkopolsce, to projekt edukacji i animacji kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Poszukujemy, gromadzimy i prezentujemy na niej trzy rodzaje materiałów:
* Dzieła twórców kultury odnoszące się do kultury żydowskiej i obecności Żydów w Poznaniu i Wielkopolsce.
* Materiały nt. kultury i historii Żydów wielkopolskich – jako mało znanego dziedzictwa kulturowego regionu.
* Informacje o działaniach lokalnych społeczników, organizacji, instytucji zajmujących się w Wielkopolsce upamiętnieniem Żydów w swoich miejscowościach oraz informacje o tychże działaczach i organizacjach.
